Mở “room” để cứu thị trường?

Mở “room” để cứu thị trường?

Với VN-Index đứng ở mức 892,07 điểm ngày 22-8, thị trường chứng khoán đang quay về với mặt bằng giá vào đầu năm nay. Một số quĩ đầu tư nước ngoài đang kêu nhiều loại cổ phiếu blue-chip đã hết “room” (tỉ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài trong các công ty niêm yết) và đề xuất Chính phủ mở “room” để kéo VN-Index lên. Liệu đây có phải là giải pháp cuối cùng cho thị trường chứng khoán ở thời điểm hiện nay?

Qui định về tỉ lệ góp vốn mua cổ phần của NĐTNN trong các DN VN sẽ được thực hiện theo lộ trình, đặc biệt theo một số cam kết về đầu tư của VN với Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Trong tình hình hiện nay, việc mở “room” được các NĐTNN nhắc đến nhiều có lẽ vì họ thấy cung vốn vẫn còn dồi dào nhưng cơ hội đầu tư đã khép bớt lại. Việc chúng ta đánh đồng tất cả DN niêm yết (trừ ngân hàng) đều bị chi phối bởi tỉ lệ 49% xét về mặt nào đó đúng là không công bằng, thậm chí còn có thể dẫn đến việc ngăn chặn cơ hội huy động vốn và công nghệ từ bên ngoài của khối DN tư nhân. Vì thế, với những lĩnh vực không cần hạn chế thì chúng ta nên mở ra nhanh hơn và linh hoạt hơn, còn những lĩnh vực mà theo cam kết hội nhập có những hạn chế nhất định như phân phối, viễn thông, khai khoáng, tư vấn... thì chúng ta xử lý cách khác. Ngoài ra, chúng ta đã có Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) được xem là một trong những nhà đầu tư “nặng ký” của thị trường. SCIC cần sử dụng vai trò này để “mua vào bán ra” khi cần thiết thì sẽ rất tốt cho thị trường.

Tại một số diễn đàn trên mạng, các nhà đầu tư cũng đang lao vào tranh cãi “nảy lửa”: có nên mở room vào lúc này hay không? Bên ủng hộ thì cho rằng cần phải thực hiện nhanh để kéo VN-Index lên, cứu vãn thị trường. Bên phản đối lại nói làm như vậy chẳng khác nào tạo điều kiện cho nước ngoài “thôn tính” doanh nghiệp (DN) VN. Chẳng bên nào chịu bên nào.

Nơi đầy, nơi vơi

Vì sao chuyện mở “room” lại trở nên “hot” vào lúc này? Nhìn lại sàn TP.HCM, số cổ phiếu được các nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) sử dụng hết “room” (49%) chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay. Hầu hết là các cổ phiếu “thượng hạng” như GMD, REE, SAM, TMS, TDH, TYA, CII, GIL... Còn phần lớn các cổ phiếu khác NĐTNN chẳng thèm “ngó ngàng” tới, chẳng hạn như VTB (NĐTNN chỉ chiếm 0,12%), NSC (0,14%), CLC (0,3%), LGC (0,39%), DCT (0,78%), HBD (0,87%)...

Theo các công ty chứng khoán, NĐTNN chỉ nhắm tới những công ty làm ăn hiệu quả, có chiến lược kinh doanh tốt và tính thanh khoản cao, vì thế khi “room” đã đầy thì họ đòi mở tiếp, và nếu “room” được mở thì họ cũng chỉ tìm đến những công ty này.

Một sự kiện hi hữu diễn ra tại sàn TP.HCM đầu tuần này cho thấy NĐTNN đang “khát” những cổ phiếu “chất lượng cao” là khi Trung tâm lưu ký chứng khoán nhầm lẫn trong việc nâng số lượng cổ phiếu NĐTNN được phép mua của Ngân hàng Sacombank (STB) từ 30% lên 49%, NĐTNN đã ào ra mua với giá trần. Ngay cả ông chủ tịch hội đồng quản trị của STB đang đi công tác ở Đài Loan cũng ngỡ ngàng không hiểu vì sao cổ phiếu STB được ưu ái đến vậy.

Còn nhớ, cả một thời gian dài trước đó, giá cổ phiếu Ngân hàng STB và ACB cứ trôi “lềnh bềnh” chỉ vì thiếu vắng giao dịch của NĐTNN (hai ngân hàng này đã bán đầy “room” trước khi lên sàn).

Các quĩ đầu tư nước ngoài cũng cho rằng mở “room” sẽ là một giải pháp tốt đối với thị trường. Đại diện VinaCapital khi trả lời báo giới nói họ hi vọng Chính phủ sẽ mở “room” vì một số cổ phiếu blue-chip hiện giá đã giảm xuống mức hợp lý nhưng họ không thể mua được vì hết “room”.

Quĩ PXP VN cũng nhận định VN-Index cuối năm có thể đạt đến 1.200 điểm nếu Chính phủ cho phép mở “room” cùng với một số giải pháp khác.

“Gần đây, cũng có những thảo luận về việc xem xét nâng tỉ lệ sở hữu cho NĐTNN càng sớm càng tốt và chúng tôi ủng hộ quan điểm đó vì mục tiêu phát triển lâu dài của thị trường, chứ không phải là giải pháp đối phó với những diễn biến suy giảm trên thị trường” - PXP nhấn mạnh trong một báo cáo của mình về thị trường chứng khoán VN.

TS Nguyễn Vân Nam (giám đốc Công ty luật Nam Hùng): Nắm đến 51% cũng chẳng an toàn

Tôi tin rằng không ai phản đối việc mở “room” cả nhưng vấn đề là mở vào lúc nào thì phù hợp. Thử nhìn vào nền kinh tế VN hiện nay, có ngành công nghiệp hay dịch vụ nào được xem là đủ mạnh, đủ sức cạnh tranh hay chưa. Ngoài ra, các DN VN còn nhỏ quá, nếu mở 100% thì các quĩ đầu tư nước ngoài chỉ cần hé mở hầu bao là đã có thể “nuốt” hết cả rồi. Nhưng nói như vậy không có nghĩa chúng ta lo ngại, cứ khư khư ôm giữ tỉ lệ 49% kia, mà Chính phủ phải ban hành những qui định hữu hiệu để bảo vệ các DN nhà nước đóng vai trò then chốt đối với nền kinh tế. Bởi vì, ngay cả bây giờ, không phải ta cứ nắm 51% là an toàn, là có quyền quyết định toàn bộ mọi việc lớn nhỏ của DN. Theo qui định của VN và cũng là thông lệ quốc tế, các quyết định quan trọng của DN phải được 75% cổ đông biểu quyết thông qua. Điều này có nghĩa nếu một NĐTNN sở hữu (hoặc đại diện sở hữu) cho 25,1%, thì mọi chủ trương kế hoạch đều phải dừng lại để đợi ý kiến của họ, tức chính cổ đông thiểu số sẽ có tiếng nói quyết định.

Vấn đề của VN hiện nay là chưa có số liệu nào nói rõ NĐTNN đang thật sự sở hữu bao nhiêu phần trăm trong các công ty cổ phần VN. Và điều quan trọng nhất là đã có ai giám sát hoạt động đầu tư của các quĩ đầu tư nhà nước của các quốc gia khác tại VN hay chưa? Nếu chúng ta bàn đến chuyện mở “room” mà không thật sự biết tổng “room” cho phép của nền kinh tế đã được sử dụng đến mức nào thì biết phải dựa vào cái gì đây để ra quyết định? Gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) có nghĩa là phải đảm bảo quyền tự do đầu tư của NĐTNN, nhưng WTO không cấm chúng ta bảo vệ quyền và lợi ích quốc gia bằng luật lệ và những chính sách không đi ngược lại nguyên tắc chung của WTO.

Mở như thế nào?

Một số nhà đầu tư theo xu hướng “đóng cửa” cho rằng duy trì tỉ lệ 49% hiện nay VN vẫn có hai cái lợi. Thứ nhất, VN tận dụng được nguồn vốn, công nghệ và tư vấn của nước ngoài trong khi nước ngoài vẫn có chân trong hội đồng quản trị, có đầy đủ quyền lợi tham gia tiến trình ra quyết định đến các DN. Thứ hai, Nhà nước và nhà đầu tư trong nước vẫn còn quyền làm chủ, vẫn có quyền ra quyết định cuối cùng. Ở một hướng ngược lại, tăng “room” lên sẽ biến VN trở thành “người làm thuê” ngay trong chính DN của mình, vì DN VN qui mô còn nhỏ, NĐTNN chỉ cần hé hầu bao là đã có thể “nuốt” trọn gần hết.

Trong những đề xuất của các nhà đầu tư cho rằng nên mở “room” để gia tăng sức cầu, kéo thị trường lên trong ngắn hạn, đã có những ý kiến đi vào phân tích nên mở “room” như thế nào thì hợp lý và đáp ứng được mục tiêu quản lý nhà nước an toàn cũng như tạo điều kiện phát triển thị trường. Một chuyên gia tài chính phân tích: “Nếu chúng ta mở room lên 100% trong các lĩnh vực mà Nhà nước không hạn chế đầu tư, trước mắt sẽ có lợi cho khối DN cổ phần của tư nhân. Những DN này là tài sản của họ thì bán hay không là quyền của họ, thậm chí nếu bán giá tốt họ có thể đi đầu tư thêm vào lĩnh vực khác. Vậy thì việc gì chúng ta ngăn cản họ?”.

Chuyên gia này cũng cho rằng ở các DN nhà nước, cho dù tỉ lệ này được mở ra nhưng khi đó là những DN tốt, Nhà nước vẫn muốn nắm giữ cổ phần chi phối thì cứ... tiếp tục nắm giữ, NĐTNN có muốn mua cũng đành chịu vì chủ sở hữu không bán. “Tất nhiên, việc Nhà nước nắm giữ tới mức nào và trong thời gian bao lâu cần phải phân tích kỹ lưỡng, vì Nhà nước cũng là một cổ đông và phải biết thoái đầu tư khi cần thiết để dành nguồn lực cho những dự án dân sinh cần thiết hơn” - ông phân tích.

tt