Giá xăng dầu: Thị trường nửa vời

Giá xăng dầu: Thị trường nửa vời

Không có động lực giảm giá nên khi nắm quyền định giá bán lẻ, khả năng các doanh nghiệp xăng dầu sẽ vẫn áp dụng kiểu “tăng nhanh, giảm chậm”.

Sau hơn 2 năm giữ quyền định giá bán lẻ xăng dầu, Bộ Tài chính đã quyết định trả quyền định giá cho doanh nghiệp (DN) theo đúng cơ chế điều hành theo Nghị định 84. Ngay khi có quyết định này, các DN đã đăng ký giảm giá bán lẻ, trên cơ sở đó, liên bộ Tài chính - Công Thương chấp thuận giảm giá bán lẻ các mặt hàng xăng dầu từ 200 - 600 đồng/lít (kg), tùy loại vào ngày 2-7.

Giá chưa thực sự cạnh tranh

Tại cuộc họp báo quý II của Bộ Tài chính diễn ra ngày 5-7, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn thừa nhận giải pháp này vẫn mang tính chất tình thế, chưa thể giải quyết tận gốc những khúc mắc trong cơ chế điều hành giá xăng. “Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) vẫn chiếm lĩnh 63% thị phần nên thị trường xăng dầu trong nước chưa thực sự cạnh tranh.

Do đó chưa thể thị trường hóa giá xăng dầu ngay được mà phải thực hiện từng bước, có cơ chế giao quyền định giá cho DN nhưng vẫn có sự giám sát, quản lý của Nhà nước”- Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn thừa nhận.

Bình luận về diễn biến này, chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng việc để DN tự định giá bán lẻ như tinh thần Công văn số 8412/BTC-QLG không phải là điểm mới hay một sự thay đổi trong cơ chế điều hành giá xăng dầu. Đó chẳng qua là Bộ Tài chính nhấn mạnh yêu cầu thực hiện điều hành giá theo điều 27 Nghị định 84/CP.

Các DN tỏ ra lạc quan khi được tự quyết định giá bán lẻ. Đại diện Saigon Petro trần tình: Đầu năm 2010, DN kinh doanh xăng dầu được tự quyết định giá bán lẻ trong phạm vi đầu vào biến động đến 7% nhưng diễn biến giá xăng dầu thế giới vào thời điểm đó tăng mạnh khiến cả 3 lần điều chỉnh giá bán lẻ trong nước đầu tiên đều là tăng giá, gây bức xúc trong dư luận.

Hơn nữa, các DN đều nhìn nhau và đặc biệt là nhìn Petrolimex để ấn định giá bằng nhau cho dễ bán càng khiến cho dư luận nghi ngờ về tính cạnh tranh, minh bạch của giá xăng dầu. Đến nay, thị trường đã có thêm một số DN tham gia với nhiều đầu mối nhập khẩu khác nhau, có thể tư duy của DN sẽ thay đổi khi lại được trao quyền định giá bán.

Nguy cơ “tăng nhanh, giảm chậm”

Từ khi thực hiện Nghị định 84, đã có thêm 3 DN ngoài Nhà nước tham gia làm đầu mối kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu. Thị phần chiếm lĩnh của các DN cũng đã có thay đổi. Cụ thể, Tổng Công ty Dầu Việt Nam (PV Oil) tăng thị phần từ 13% năm 2008 lên 16,4% vào năm 2011; Tổng Công ty Thương mại Xuất nhập khẩu Thanh Lê tăng thị phần từ 1,8% lên 5,7%.

Trong khi đó, Tổng Công ty Xăng dầu Quân đội giảm thị phần từ 5,8% xuống chỉ còn 2,2%; Tổng Công ty Hàng hải giảm từ 1,2% xuống còn 0,3%... Nhưng thị phần chi phối vẫn thuộc về Petrolimex.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng để DN định giá có sự tham gia của Nhà nước như cơ chế hiện hành là cơ chế “lưỡng tính”, “nửa vời” vì DN được định giá nhưng vẫn phải báo cáo, xin phép cơ quan quản lý, như vậy không phù hợp với cơ chế thị trường. Về nguyên tắc, bất cứ sản phẩm hàng hóa nào cũng chỉ có một chủ thể định giá, đó là “Nhà nước định giá” đối với sản phẩm độc quyền và “thị trường định giá” đối với sản phẩm có tính cạnh tranh.

Theo ông Ngô Trí Long, DN sẽ không có động lực giảm giá khi nắm quyền định giá bán lẻ xăng dầu và diễn biến giá bán lẻ xăng dầu trong nước sẽ vẫn theo quy luật tăng nhanh, giảm chậm.

Người lao động