Phi lý đòi chỉ phát hành trái phiếu 5 năm trở lên!
Phi lý đòi chỉ phát hành trái phiếu 5 năm trở lên!
Trong kinh doanh, ai cũng từng gặp tình huống “kẹt tiền” trong ngắn hạn. Còn 10 ngày nữa tiền bán chuyến hàng vừa rồi mới về tài khoản trong khi cuối tuần này phải phát lương cho công nhân. Gặp trường hợp này doanh nghiệp phải vay ngắn ngày để trả lương và sẽ trả ngay món nợ ngắn hạn này khi tiền về.
Chính phủ cũng vậy thôi. Có thời điểm những khoản thu rất lớn như thuế thu nhập doanh nghiệp chắc chắn sẽ chạy về kho bạc trong vòng một hai tuần nữa theo đúng kế hoạch nhưng mấy ngày tới lại cũng có những khoản phải chi rất lớn không thể trì hoãn. Cách thức thông thường ở các nước là bán trái phiếu chính phủ rất ngắn hạn, có lúc bán loại trái phiếu 15 ngày để có ngay tiền chi tiêu. Khi trái phiếu đáo hạn cũng là lúc có khoản thu để trả nợ.
Trong trường hợp này nếu bán trái phiếu một năm để thu tiền về chi cho mục tiêu ngắn hạn rồi ngay sau đó nhu cầu được đáp ứng tiền có sẵn không biết làm gì thì rất lãng phí. Dĩ nhiên không ai dại gì phát hành trái phiếu đến năm năm!
Chuyện linh hoạt trong ấn định kỳ hạn trái phiếu là một chuyện rất bình thường, thuộc nghiệp vụ quản lý của Bộ Tài chính - không việc gì phải bắt buộc chỉ phát hành trái phiếu có một kỳ hạn nhất định nào đó trở lên.
Thế mà năm ngoái Quốc hội ban hành một nghị quyết trong đó có câu: “Từ năm 2015, phát hành trái phiếu chính phủ kỳ hạn từ năm năm trở lên, không thực hiện các khoản vay có kỳ hạn ngắn cho bù đắp bội chi ngân sách nhà nước, giảm mức vay đảo nợ”. Ngay lúc đó, TBKTSG đã có bài dự báo những khó khăn cho thị trường trái phiếu khi nghị quyết này được triển khai. Và đúng là từ đầu năm đến nay hàng loạt phiên đấu thầu trái phiếu chính phủ thất bại, không có người mua và một trong những lý do, có lẽ là lý do quan trọng nhất, đó là không có loại trái phiếu kỳ hạn dưới năm năm cho nhà đầu tư chọn lựa.
TS. Lê Hồng Giang, một chuyên gia tài chính, nói: “Yêu cầu chỉ phát hành trái phiếu năm năm trở lên đi ngược lại tất cả lý thuyết lẫn thực tế quản lý tài chính”. Việc quản lý dòng tiền như nói ở trên chỉ có thể thực hiện nếu có sự chủ động trong việc sắp xếp kỳ hạn vay và trả nợ. Phát hành trái phiếu với nhiều kỳ hạn khác nhau còn để tạo ra đường cong lãi suất và nâng hiệu quả của các chính sách tiền tệ.
TS. Huỳnh Thế Du, người trước đây có thời gian dài làm trong ngành ngân hàng, nhận xét: “Một lý do quan trọng trong việc phát hành các công cụ nợ của Chính phủ ở tất cả kỳ hạn từ rất ngắn đến rất dài xuất phát từ vai trò dẫn dắt hay làm nền cho thị trường tài chính của các công cụ nợ này”. Ông giải thích: “Để có thể xây dựng hay hình thành đường cong lãi suất làm cơ sở tham chiếu cho thị trường tài chính, việc có mặt đa dạng các loại kỳ hạn khác nhau của công cụ nợ của Chính phủ là hết sức quan trọng”.
Lúc ban hành nghị quyết này, ý muốn của Quốc hội là hạn chế Chính phủ phát hành trái phiếu ngắn hạn, tức không muốn Chính phủ vay ngắn hạn chỉ để chi tiêu thường xuyên, ý nói đã là trái phiếu thì phải dùng để đầu tư dài hạn nên phải có kỳ hạn dài!
Ông Du nói: “Đối với ngân sách nhà nước, cần phân biệt rõ việc huy động các nguồn thu và việc sử dụng ngân sách. Vay mượn thuộc vế huy động các nguồn thu. Do vậy, việc lo ngại nếu cho phép Chính phủ vay ngắn hạn sẽ dẫn đến việc vay để chi tiêu thường xuyên là không có cơ sở. Việc chi tiêu bao nhiêu cho thường xuyên, bao nhiêu cho đầu tư phát triển được quyết định bởi dự toán ngân sách mà ở đó, Quốc hội có vai trò rất lớn. Chính phủ không thể vì được vay ngắn hạn mà tự do thay đổi cơ cấu này”.
Có lẽ rồi đây quy định chỉ phát hành trái phiếu chính phủ từ năm năm trở lên sẽ được sửa đổi. Vấn đề là cơ quan tham mưu cho Chính phủ và cả Quốc hội là Bộ Tài chính đã không thuyết phục được các đại biểu Quốc hội một vấn đề lẽ ra thuộc chuyên môn của họ. Và thực tế nguồn thu ngân sách đã bị ảnh hưởng trực tiếp; còn gián tiếp là mặt bằng lãi suất của cả thị trường, lẽ ra nếu lãi suất trái phiếu ngắn hạn giảm mạnh thì đã kéo lãi suất cho vay giảm theo rồi.
Nguyễn Vũ
