Đám đông trên thị trường chứng khoán
Đám đông trên thị trường chứng khoán
Nhìn tổng thể, thị trường chứng khoán (TTCK) gồm một đám đông khổng lồ và các nhà đầu tư, vô tình hay hữu ý, đều là thành viên của đám đông đó. Giữa TTCK và đám đông có mối quan hệ tương hỗ lẫn nhau, không thể tách rời vì bản thân mỗi chủ thể là điều kiện cho sự tồn tại và phát triển của chủ thể kia.
Đám đông trên thị trường được tập hợp lại với nhau theo hai chiều hướng chính và đối nghịch nhau tại những giai đoạn vận động cụ thể của TTCK: bên mua và bên bán.
Có thể thấy đám đông là một hiện tượng có tính tâm lý hay đúng hơn là hiện tượng tâm lý đi trước kích thích và gây ra hiện tượng vật lý: những thông tin chung về TTCK sẽ kích thích tâm lý của nhà đầu tư và dẫn đến việc họ tập hợp lại thành đám đông. Mặc dù con người về bản chất là không dễ thích nghi hay thuận theo những gì mới mẻ nếu những điều đó khác biệt với quan điểm cá nhân, điều đó cho thấy một góc nhìn khác thể hiện cái Tôi của nhà đầu tư, cái Tôi đó sẽ lớn dần theo mức độ khác biệt quan điểm giữa các nhà đầu tư với nhau. Nhưng khi chợt thấy đâu đó xung quanh có những quan điểm giống mình, ít-nhiều về việc mua mua bán bán cổ phiếu, cái Tôi của nhà đầu tư sẽ lắng xuống thậm chí tạm thời biến mất, những quan điểm lẻ tẻ đó sẽ tụ lại với nhau và lớn dần lên thành đám đông.
Như vậy là đám đông trên thị trường được hình thành theo cơ chế tự phát, thành viên tự gia nhập khi họ nhận biết được và chấp nhận có thể chỉ một phần quan điểm của các thành viên khác về đầu tư cổ phiếu trên thị trường. Khi đó năng lượng chung của các thành viên được tập trung lại và hướng đến mục tiêu tổng thể của đám đông trên thị trường theo cách các nhà đầu tư sẽ bắt chước và lặp lại thói quen, cảm xúc hay ý thức về thị trường của nhau.
Đám đông có hai đặc điểm: (i) tuy được hình thành từ sự tập hợp của nhiều cá thể (nhà đầu tư) nhưng nó cũng có phần trí tuệ của riêng nó: Trí tuệ đám đông. Đó là vì những cá thể tuy có khác biệt nhau về nhiều mặt nhưng có chung quan điểm và kỳ vọng, hay đúng hơn là lòng tham, chỉ có khác về mức độ mà thôi; (ii) hành vi của mỗi nhà đầu tư trong đám đông chịu sự tác động và điều chỉnh từ những nhà đầu tư khác. Từ những đặc điểm đó ta có thể thấy rằng đa số nhà đầu tư chỉ có những thông tin nhất định về thị trường, tức là họ chỉ có thể biết nhiều hay ít chứ không bao giờ biết cho đủ thông tin. Điều này là tất yếu vì thế giới này mênh mông lắm và luôn luôn biến động, chỉ một giây thôi vạn sự đã khác rồi, đặc biệt là trên thị trường chứng khoán.
Suy nghĩ và hành vi của một nhà đầu tư riêng lẻ chỉ là một giọt nước trên thị trường, nhưng của một đám đông nhà đầu tư thì sẽ khác nhiều vì khi những giọt nước đó tụ lại, tạo nên sự bổ khuyết cho nhau khá hoàn hảo, tạo thành sóng trên thị trường. Vậy nên hành vi của đám đông có được từ tư duy và hành vi của nhiều nhà đầu tư, Trí tuệ đám đông, sẽ luôn thông minh hơn những chuyên gia tài chính riêng lẻ. Nhà đầu tư luôn muốn tối đa hóa lợi nhuận đầu tư (mua đáy và bán đỉnh, nhưng đạt được điều đó chắc chưa đến 1% nhà đầu tư) nhưng đa số đều phải hài lòng với kết quả dưới mức hoàn hảo, đó là thực tế chưa kể đến không ít những trường hợp ngược lại.
Để tận dụng thông tin và trí tuệ của nhau khi theo đuổi mục tiêu, các nhà đầu tư đã tự phối hợp với nhau một cách có ý thức hay vô thức và từ các hành vi nhỏ lẻ sẽ bùng lên thành hành vi của đám đông trên thị trường.
Không một ai trong đám đông biết tất cả mọi thứ về thị trường hay về một cổ phiếu cụ thể nào đó nhưng khi liên thủ với nhau thành Trí tuệ đám đông, họ lại biết đầy đủ về thị trường đấy nhé!
Thị trường đã cho thấy không có đúng và cũng chẳng có sai, chỉ có mất-được nhiều tiền hay ít tiền mà thôi. Vậy nên tâm lý trong đầu tư chứng khoán là yếu tố quan trọng quyết định thành bại trên thị trường chứng khoán và nó cũng là chỉ báo đo lường chính xác tính hiệu quả hoạt động của nhà đầu tư. Thị trường chứng khoán mênh mông với những biến động bất thường không ngừng nghỉ luôn làm nhà đầu tư có tâm lý nghi ngờ và thận trọng cao độ ở những thời điểm thị trường điều chỉnh hay không rõ xu hướng. Xuất phát từ tâm lý đó, nhà đầu tư tự thấy rằng họ cần có chỗ dựa về tinh thần, và họ đã tìm thấy đó là đám đông, vì đi một đoàn với nhau sẽ thấy yên tâm và đỡ… sợ hơn! Tốt nhất là theo đám đông cho an toàn, đừng đi một mình, rồi trên con đường chứng khoán gập ghềnh ai muốn rẽ ngang lúc nào thì rẽ. Mặc dù khi tham gia đám đông, các nhà đầu tư sẽ có kết quả thu được là không như nhau, thậm chí khác biệt hoặc trái ngược nhau hoàn toàn, dù kỳ vọng là khá giống nhau.
Điều này được chứng minh qua việc so sánh kết quả thu được từ những nhà đầu tư có kiến thức cơ bản tương đương nhau, có số vốn đầu tư ban đầu bằng nhau, cùng sử dụng những công cụ hỗ trợ đầu tư và phương thức đầu tư như nhau.
Dù đi lẫn trong đám đông nhưng nhà đầu tư vẫn luôn găm giữ tâm lý cẩn trọng với thị trường, nó xuất phát từ những thất bại đau đớn của bản thân nhà đầu tư và của đám đông, để từ đó nhà đầu tư có những biện pháp phòng vệ chính đáng” như: nghiên cứu tính toán kỹ càng, trao đổi thảo luận với đám đông của mình, tham khảo ý kiến chuyên gia, đặt mức cắt lỗ và chốt lời. Xong, nhìn sang “những người bên cạnh” trong đám đông thấy cũng họ làm tương tự nên yên trí và tự tin rằng khoản đầu tư của mình sẽ ổn dù vẫn còn đâu đó không ít lo lắng!
Những ngày tháng 7 nóng nực này, TTCK Việt Nam cũng đang có một đám đông đồng hành cùng với nó không ít sự hào hứng, kỳ vọng, e dè, thận trọng và lo âu không giống với quãng thời gian 8 năm qua. Nhưng hãy kệ nó. Các biến động của thị trường có thể sẽ buộc nhà đầu tư phải điều chỉnh kỳ vọng, có thể là trong ngày xảy ra biến động hoặc một vài ngày sau đó, vì bối cảnh thay đổi sẽ làm thay đổi kỳ vọng. Điều đó cho thấy những kế hoạch nhà đầu tư vạch ra ngày hôm nay để dự tính phương cách hành động ngày mai có thể sẽ không có tác dụng vì đa phần thị trường vận động khác với nhận định của nhà đầu tư, nhất là ý kiến của chuyên gia, có thể trừ ra ý kiến của Vernon Smith (Giáo sư Kinh tế-Luật tại Đại học George Mason-Giải Nobel Kinh tế 2002): “Các nhà đầu tư không nhất thiết phải duy lý và thị trường không nhất thiết phải hoàn hảo vì thị trường luôn rất xuất sắc trong việc giải quyết các vấn đề của nó. Nó làm việc với bất kể mức giá nào do các nhà đầu tư đưa ra-hợp lý, không hợp lý, thậm chí phi lý”.
Thế mới là Thị trường, đất sống của Đám đông./.
