Không chỉ các công ty kiểm toán ở VN, Big 4 cũng không thể ngăn chặn gian lận

05/09/2016 13:32

05-09-2016 13:32:12+07:00

Để có thể bảo vệ danh tiếng của mình và ngăn chặn những sai phạm tại các công ty, các hãng kiểm toán cần phải làm việc có trách nhiệm hơn, Financial Times cho hay.

Thật ra, việc chỉ ra những sai sót của một công ty không hề là chuyện vui vẻ đối với các nhân viên nội bộ. Lịch sử đã cho thấy quản lý của công ty thường tỏ thái độ tiêu cực như là không đồng ý hoặc thậm chí là giáng chức đối với nhân viên này. Một số ít có tư duy khá thoáng khi đưa những thông tin này cho kiểm toán viên độc lập và luật sư để thực hiện điều tra. Tuy nhiên, mọi chuyện thường diễn ra chẳng mấy suôn sẻ.

Ví dụ như trường hợp nhân viên nội bộ của Monsanto phát hiện có những nghi vấn xoay quanh những gian lận kế toán để công ty hóa chất nông nghiệp này có thể giảm giá và nâng cao doanh số của sản phẩm thuốc trừ sâu. Theo như luật sư của nhân viên này, các kiểm toán viên của Deloitte, đơn vị kiểm toán của công ty, đã bác bỏ những cáo buộc của ông, và đồng ý với việc hạch toán kế toán tại công ty.

Nhân viên này đã đến Ủy ban Chứng khoán Hoa Kỳ (SEC) để trình báo sự việc và SEC đã yêu cầu Monsanto phải báo cáo lại lợi nhuận 3 năm gần đây và trả một mức phạt lên tới 80 triệu USD. Nhân viên này cũng nhận được một khoản thưởng trị giá 22.4 triệu USD từ chương trình tố cáo của SEC nhằm ngăn chặn những sai phạm được che giấu một cách bài bản.

Người tố cáo không muốn lộ diện vì đang làm công việc tương tự tại một công ty khác, nhưng anh ấy đã ủy quyền cho luật sư của mình công bố những sai phạm tại Monsanto với mong muốn SEC sẽ vào cuộc điều tra Deloitte.

Thế nhưng, Deloitte không bị SEC nhắc nhở và tiếp tục là hãng kiểm toán cho Monsanto. Deloitte cũng không đưa ra bất kỳ ý kiến nào.

Điều này đặt ra một câu hỏi vô cùng quan trọng về vai trò của các kiểm toán viên.

Những trường hợp thất bại trong việc phát hiện ra các sai sót tại các công ty được công bố khá nhiều thời gian gần đây. PWC cũng vừa mới bị cáo buộc khi để lọt lưới một vụ gian lận có giá trị hàng tỷ USD giữa giám đốc điều hành của một công ty cho vay nợ không còn tồn tại và các đối tác tại Colonial Bank – một ngân hàng cũng đã sụp đổ.

Một chi nhánh khác ở Anh cũng phải chịu một khoản phạt 2.3 triệu Pound khi ký vào báo cáo kiểm toán năm 2007 của công ty cho vay dưới chuẩn Cattles – công ty sau đó cũng sụp đổ. Hội đồng báo cáo tài chính cho rằng PWC đã không thể phát hiện ra rằng Cattles không có đủ tiền để trang trải các khoản nợ xấu.

Đã có rất nhiều nỗ lực nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm của các kiểm toán viên. SEC đã phát hiện những vụ bê bối kế toán nghiêm trọng như Xerox, Adelphia, Tyco. FRC đang điều tra các kiểm toán viên trong những vụ bê bối kế toán lớn nhất, bao gồm tập đoàn bán lẻ BHS, tập đoàn siêu thị Tesco và ngân hàng HBOS.

FRC và Hội đồng Giám sát Kế toán của các công ty Đại chúng Mỹ (PCAOB) cũng sẽ tiến hành thanh tra định kỳ hàng năm đối với các công ty kiểm toán thuộc nhóm Big 4 và những đối thủ chính của họ nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán. Được biết, Big 4 gồm PricewaterhouseCoopers (PWC), Deloitte (Deloitte), Ernst and Young (E&Y) và KPMG.

Ngược lại, các kiểm toán viên lại phàn nàn rằng nhà đầu tư kỳ vọng quá nhiều vào hoạt động kiểm toán, đặc biệt là những trường hợp các giám đốc điều hành của công ty cố tình nói dối. Như trường hợp của Monsanto, SEC cho biết giám đốc điều hành của công ty đã nói dối với kiểm toán viên độc lập về ngày bắt đầu giảm giá.

Thế nhưng, các cuộc thanh tra kiểm toán viên cho thấy rằng có nhiều vấn đề tồn tại trong hoạt động kiểm toán của các công ty. PCAOB phát hiện thấy có nhiều lỗ hỗng trong 24% hoạt động kiểm toán của Deloitte năm trước. Các cơ quan giám sát phàn nàn rằng việc xác minh thông tin của hãng kiểm toán này là không đầy đủ, không hiệu quả, và dựa quá nhiều vào các câu trả lời của ban quản lý.

Tuy nhiên, Deloittle lại phần nào làm tốt hơn so với một số đối thủ cạnh tranh. Điển hình là KPMG đã mắc nhiều thiếu sót trong một nửa các hợp đồng kiểm toán ở Mỹ trong thời gian gần đây. Các kiểm toán viên cần phải nỗ lực nhiều hơn, để có thể thực hiện công việc kiểm soát thực sự có hiệu quả. Nếu họ không làm những điều này, những sai phạm của các công ty sẽ không bị phát hiện và danh tiếng nghề nghiệp của họ sẽ tiếp tục đi xuống./.