Bong bóng đã xuất hiện trên TTCK Mỹ?

Bong bóng đã xuất hiện trên TTCK Mỹ?

Những cuộc thảo luận gần đây về tình trạng bong bóng trên thị trường chứng khoán (TTCK) dường như đã nhiều hơn là chỉ... nói, Barrons đưa tin.

Ít nhất đó là kết luận được rút ra từ một cuộc nghiên cứu về tình trạng có thể dự báo được của bong bóng TTCK mới được công bố. Trái ngược với những nghiên cứu trước đây, vốn cho rằng bong bóng không thể nhận diện trước được, nghiên cứu mới này kết luận rằng “có những thời điểm chúng ta có thể gọi đích danh bong bóng với một chút tự tin”.

Nghiên cứu mới được công bố này có tên là “Bubbles for Fama” (Bong bóng cho Fama) được viết bởi Robin Greenwood, một giáo sư chuyên về tài chính và ngân hàng tại Trường Kinh doanh Harvard và là Chủ tịch của dự án Tài chính Hành vi và Sự ổn định Tài chính, cùng với sự giúp sức của Andrei Shleifer, giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard và Yang You, nghiên cứu sinh tiến sĩ.

Bước đầu tiên rất cần thiết trong việc phân tích bong bóng chính xác là định nghĩa chính xác chúng là gì. Các nhà nghiên cứu trên chỉ ra rằng phải cần nhiều hơn một đợt tăng giá mạnh đột ngột để tạo ra bong bóng, vì không phải tất cả các đợt tăng mạnh đều dẫn tới bong bóng. Tương tự, chỉ một đợt giảm mạnh thôi thì không có nghĩa là đợt tăng mạnh đột ngột trước đó là bong bóng.

Nghiên cứu mới này định nghĩa bong bóng là một đợt tăng giá ít nhất 100% suốt 2 năm và trong vòng 2 năm tiếp theo phải có một đợt giảm ít nhất 40%. Hầu hết chúng ta sẽ đồng ý rằng bất kỳ thị trường nào thỏa mãn những điều kiện này đều tạo thành bong bóng: Chẳng hạn như chỉ số Nasdaq Composite vào cuối những năm 1990 và đầu những năm 2000 đều “dư sức” đáp ứng các điều kiện trên.

Một hậu quả của định nghĩa trên là khi áp dụng vào toàn thị trường, rất ít giai đoạn trong lịch sử Mỹ đủ tiêu chuẩn trở thành bong bóng. Ngay cả lần nổ bong bóng nhà đất của Mỹ để lại hậu quả nặng nề hồi năm 2008 cũng không đủ điều kiện. Và kể từ năm 1928, chỉ có 2 đợt là “đủ chuẩn”: Bong bóng năm 1929, và bong bóng dot-com đầu năm 2000.

Với số lượng mẫu nghiên cứu nhỏ như vậy, rõ ràng là gần như không thể đưa ra bất kỳ kết luận nào có được tầm quan trọng về mặt thống kê. Để khắc phục điều này, nhóm nghiên cứu trên áp dụng định nghĩa của họ vào các ngành công nghiệp, với số lượng mẫu là 21 bong bóng kể từ năm 1928. Lần gần đây nhất là trong ngành công nghiệp than đá, đạt đỉnh vào năm 2008 và sau đó bị mất đến 74% giá trị.

Có liên quan trong tiêu đề của nghiên cứu này là Eugene Fama, giáo sư tài chính của Đại học Chicago, người từng đạt giải Nobel và tranh luận rằng bong bóng không tồn tại khi được định nghĩa là “một đợt tăng giá mạnh phi lý có ẩn chứa một đợt giảm mạnh có thể dự báo được”. Ông chỉ ra rằng lợi nhuận bình quân theo sau những đợt tăng giá mạnh đột ngột không thấp hơn đáng kể so với mức bình quân. Các nhà nghiên cứu của Đại học Harvard không đồng ý. Họ thừa nhận rằng theo sau những đợt tăng giá đột ngột ít nhất 100% - điều đầu tiên trong 2 tiêu chí bong bóng của họ - lợi nhuận bình quân 2 năm tiếp theo của thị trường không thay đổi đáng kể so với các giai đoạn khác. Nhưng nghiên cứu của họ tập trung vào một cái gì đó khác: Xác suất xảy ra một cuộc sụp đổ và ở đây họ đã phát hiện được khả năng có thể dự báo được rất quan trọng về mặt thống kê.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy những đợt tăng mạnh đột ngột có thể dẫn tới một cuộc sụp đổ là có liên quan tới đà tăng của mức độ biến động, sự gia tăng của tỷ lệ các công ty phát hành cổ phiếu trong năm gần đây nhất, sự tăng giá không đồng đều trong số các doanh nghiệp mới nhất, sự tăng tốc trong tỷ lệ tăng giá đột ngột và tỷ lệ P/E trên mức bình quân.

Thị trường hiện tại tăng như thế nào khi có thông tin về cuộc nghiên cứu mới này? Thị trường thậm chí chưa đáp ứng được điều thứ nhất trong 2 tiêu chí bong bóng của họ. Trong một cuộc phỏng vấn, Greenwood chỉ ra rằng không ngành công nghiệp nào đạt được đà tăng 100% trong 2 năm qua. Lợi nhuận 2 năm của toàn TTCK chỉ là 19.2%, dựa theo chỉ số Wilshire 5000 Total Market Index.

Thế còn những chỉ báo khác mà các nhà nghiên cứu trên đã nhận diện được? Greenwood nhấn mạnh rằng chúng không quan trọng cho tới khi tiêu chí tăng giá đột ngột được thỏa. Nhưng ngay cả thế, đáng lưu ý rằng, ngay vào lúc này nhiều chỉ báo trong số đó không phát đi những cảnh báo. Chẳng hạn, sự biến động thị trường trong những tháng gần đây đã giảm, chứ không tăng. Và số phần trăm các công ty phát hành cổ phiếu là dưới mức trung bình lịch sử.

Vậy tại sao những cuộc thảo luận về bong bóng đang lan rộng đến thế? Will Goetzmann, giáo sư tài chính tại Đại học Yale, tin rằng điều đó phải có liên quan đến vấn đề đạo đức mà nhà đầu tư thường liên tưởng với bong bóng. Trong một cuộc phỏng vấn, ông nói: Khi họ cho rằng chúng ta đang ở giai đoạn bong bóng, họ sẽ đi xa hơn dự báo một cuộc giảm giá sắp xảy ra và ngụ ý rằng những người thua đậm trong một cuộc giảm giá như thế sẽ nhận được điều mà họ đáng được nhận.

Lưu ý là từ nghiên cứu của Đại học Harvard, bạn không thể kết luận rằng TTCK sẽ không bị một đợt giảm giá lớn trong những năm tới. Thật vậy, Greenwood cho rằng, định giá thị trường dường như đang bị đẩy lên quá cao. Nhưng cho phép khả năng xảy ra một thị trường giá xuống là khác xa với việc nói rằng chúng ta đang ở giai đoạn bong bóng.

Và nếu xét theo điểm đó, ít nhất thì dường như nhà đầu tư có thể thở phào nhẹ nhõm hơn./.