Những thăng trầm của một “gã khổng lồ” trong lĩnh vực hàng hóa ở châu Á

Những thăng trầm của một “gã khổng lồ” trong lĩnh vực hàng hóa ở châu Á

Cảnh báo lợi nhuận được đưa ra vào lúc 20h37 tối (giờ Singapore) vào một ngày thứ Ba đầu tháng 5. Đó là đêm trước ngày nghỉ lễ ở đảo quốc này, nơi mà các cổ phiếu của tập đoàn Noble được giao dịch. Thị trường chứng khoán sẽ đóng cửa vào ngày hôm sau nên nhà đầu tư sẽ có hơn 24 tiếng để tiếp nhận thông tin này. Đến ngày thứ Năm tuần đó thì cổ phiếu này đã rớt mất 32%, mức giảm trong ngày lớn nhất mà họ phải chịu từ trước đến nay. Và kể từ đó, nó tiếp tục rớt giá thêm, Bloomberg cho hay.

Đặt trụ sở ở Hồng Kông, Noble từng là công ty giao dịch hàng hóa lớn nhất châu Á, với giá trị thị trường hơn 10 tỷ USD, nhờ đó cải thiện đáng kể thương mại toàn cầu về kim loại, khoáng sản, dầu khí, và hàng hóa nông nghiệp.

“Giờ đây, Noble đang đấu tranh cho sự sống còn của mình”, Owen Gallimore, Trưởng bộ phận chiến lược tín dụng tại Tập đoàn ngân hàng Australia & New Zealand, phát biểu trong một cuộc phỏng vấn hôm 23/5.

Ông Richard Elman

Công ty này được thành lập bởi Richard Elman, một người Anh đã rời khỏi trường từ hồi trung học và từng làm việc trong lĩnh vực phế liệu ngay từ khi còn niên thiếu. Công ty được đặt tên theo Noble House, một tiểu thuyết của James Clavell, có bối cảnh là một công ty trading (giao dịch) ở Hồng Kông. Ông Elman tạo dựng công ty để tận dụng sự bùng nổ kinh tế thiếu cân bằng của Trung Quốc bắt đầu hồi đầu những năm 2000. “Họ đã ở vị trí rất thuận lợi”, Nicholas Teo, chiến lược gia về giao dịch của KGI Securities Singapore, nói.

Các chuyên viên giao dich (trader) của Noble có thể dùng tiền vay mượn để tài trợ cho hoạt động mua hàng hóa, từ dầu, đồng, than đá cho đến đậu nành. Công ty này sẽ tích trữ, hay xử lý những nguyên vật liệu đó trước khi vận chuyển chúng đến các khách hàng trên toàn cầu. Họ thỉnh thoảng kiếm lợi nhuận bằng cách khai thác sự chênh lệch giá cả ở các thị trường khu vực. Họ cũng có thể kiếm tiền bằng cách tích trữ hàng hóa và bán những hợp đồng tương lai để giao hàng ở một thời điểm trễ hơn với giá cao hơn.

Được một thời gian, nhu cầu tăng vọt của Trung Quốc đã khiến cho giá cả mọi thứ đều tăng, tạo ra điều mà mọi người gọi là “siêu chu kỳ của thị trường hàng hóa” (commodities supercycle). “Hoạt động xây dựng cơ sở hạ tầng Trung Quốc hết sức tấp nập, và với điều đó, nhìn chung các thị trường hàng hóa đã phình lên”, Teo phân tích. Nhận thấy dễ vay với lãi suất thấp, Noble đã vay hàng tỷ USD và dùng số tiền này để mở rộng các hoạt động giao dịch của mình.

Giờ đây họ phải đối mặt với một “cú đấm” kép: Các thị trường nghi ngờ về tình trạng tín dụng của Noble – các tổ chức xếp hạng lớn đã hạ bậc tín nhiệm của Noble xuống mức có rủi ro tín dụng cao nhất (Junk status) – và khả năng giao dịch của họ. Trong cảnh báo lợi nhuận gần đây, công ty này nói rằng họ sẽ phải hứng chịu một mức thua lỗ quý không mong đợi khoảng 130 triệu USD. Và họ đổ lỗi cho một vụ đặt cược vào than đá, đề cập tới một chênh lệch giữa giá dành cho than đá thực tế và giá của hợp đồng mà họ đã dùng để phòng ngừa cho những cam kết mua bán đó. Nói cách khác, hoạt động phòng ngừa mà Noble đã thực hiện để bảo vệ mình khỏi những biến động trong giá than đá đã không có tác dụng. “Lời giải thích mà họ đưa ra là một sai lầm lớn. Sau chuyện này, ai mà không đặt câu hỏi về điều đó chứ? Đổ lỗi cho thị trường để giải thích rằng rủi ro cơ bản đột nhiên mất kiểm soát là thiếu khôn ngoan”, Jean-Francois Lambert, Chuyên viên tư vấn và cựu lãnh đạo bộ phận tài chính giao dịch hàng hóa toàn cầu tại HSBC, phân tích.

Năm 2015, công ty này là tâm điểm của một loạt báo cáo ẩn danh từ một công ty không ai biết đến trước đó tên là Iceberg Research và các báo cáo này chỉ trích vào các phương pháp kế toán của họ. Noble cho rằng những việc này là do một cựu nhân viên của họ làm và đã khởi kiện để làm rõ mọi chuyện (vụ kiện này vẫn đang tiếp diễn). Một báo cáo đã tập trung vào phương pháp “giá trị hợp lý” được Noble sử dụng để ghi nhận lợi nhuận từ các dự án và hợp đồng mà có thể phải mất hàng năm trời mới có được. Cách thức Noble sử dụng, vốn tuân theo các quy định kế toán hợp pháp, có thể làm tăng thu nhập hiện tại của họ ngay cả khi dòng tiền hoạt động là âm. Vì thế, khi công ty này báo cáo tài chính, Iceberg Research tranh luận rằng Noble thường tiêu tiền rất nhanh và phung phí, và sẽ cần nguồn vốn mới để trả các khoản nợ của mình.

Noble bác bỏ các cáo buộc của Iceberg Research về việc sử dụng lợi nhuận từ “giá trị hợp lý” của họ. Một cuộc xem xét lại do công ty kế toán PwC thực hiện vào năm 2015 nói rằng việc này là phù hợp với các tiêu chuẩn trong ngành này. Tuy nhiên, một số đối thủ lớn nhất của Noble như Vitol và Trafigura hiếm khi ghi nhận lợi nhuận trên những hợp đồng kỳ hạn để tránh làm tăng giá trị cổ phần của nhân viên.

Ngay sau “phát súng” đầu tiên từ Iceberg, Noble đã phải ghi nhận thua lỗ hàng quý lần đầu tiên trong hơn 3 năm. Các câu hỏi về kế toán do Iceberg đưa ra, cộng với sự bùng nổ hàng hóa đáng thất vọng và những lo lắng về nợ của công ty này, đã khiến nhà đầu tư nghi ngờ. Dù ông Elman đã đứng ra để mua lại cổ phần, nhưng giá cổ phiếu của công ty này vẫn lao dốc 65% trong năm 2015 và mất thêm 44% trong năm 2016. Trong ngày 05/06/2017, cổ phiếu Noble sụt 11% xuống còn 28.5 xu Singapore. Tính chung trong năm 2017, cổ phiếu này trượt dốc 83%, đồng thời giảm giá trị vốn hóa xuống 280 triệu USD.

Noble đã phải cắt giảm nhân sự và đóng cửa hầu hết các bàn giao dịch kim loại của mình để giảm chi phí và nhu cầu vốn hoạt động. Họ đã bán các hợp đồng giao dịch khí đốt và năng lượng châu Âu của mình và đơn vị giao dịch sản phẩm nông nghiệp cho Cofco International của Trung Quốc. Họ cũng đang huy động vốn bằng cách phát hành thêm cổ phiếu và trái phiếu, trong đó có lượng trái phiếu rác (junk bond) trị giá 750 triệu USD hồi đầu tháng 3. Phần lớn các trái phiếu rác này đã được dùng để thanh toán những món nợ đáo hạn trong tháng 5.

Ngày 11/05, ông Elman đã rời vị trí Chủ tịch điều hành. Trong thư gửi các cổ đông, ông nói rằng công ty này không thể vay từ các ngân hàng mà không cần phải bảo đảm bằng số hàng hóa mà họ đang giao dịch. Người kế nhiệm ông, Paul Brough, đang chỉ đạo việc xem xét lại chiến lược của doanh nghiệp này”, phát ngôn viên của Noble cho biết.

Công ty này vẫn còn một số tài sản đặc biệt giá trị mà họ có thể bán, chẳng hạn như cơ sở giao dịch dầu mỏ hóa lỏng ở Houston, Mỹ. “Họ sẽ tiếp tục bán tài sản, và bạn sẽ cuối cùng thấy họ trở lại cái thời mà họ khởi nghiệp”, Teo nói. Noble cũng đang tìm kiếm nhà đầu tư để giải cứu họ.

Brough có nhiều kinh nghiệm với những công ty có vấn đề vì thiếu tài chính. Gần đây, ông từng đảm nhiệm các vị trí thanh lý tài sản của Lehman Brothers ở châu Á và điều hành tập đoàn gỗ Sino-Forest từng bị phá sản của Trung Quốc. Lèo lái Noble thoát khỏi cuộc khủng hoảng sẽ là một nhiệm vụ khó khăn nữa dành cho ông.

Điều quan trọng nhất: Tập đoàn Noble từng thịnh vượng nhờ vào các khoản vay dồi dào và rẻ. Nhưng giờ đây, các khoản nợ ấy đang “nhấn chìm” họ./.