"Việt Nam đã tiến xa trong việc cải thiện về minh bạch tài khóa"
"Việt Nam đã tiến xa trong việc cải thiện về minh bạch tài khóa"
Bộ Tài chính được Ngân hàng Thế giới (WB) ghi nhận với những tiến bộ đạt được trong việc truyền đạt thông tin tài khóa, nhưng cuộc khảo sát về minh bạch ngân sách cũng chỉ ra rằng còn rất nhiều việc phải làm để cải thiện các văn bản ngân sách chính thức.
Thông tin tài khóa được công khai nhiều hơn ra công chúng
Trong báo cáo “Đánh giá minh bạch tài khóa của Việt Nam” vừa được Ngân hàng Thế giới công bố, các chuyên gia của WB cho rằng: Việt Nam đã tiến xa trong việc minh bạch tài khóa, tiến được một bước dài trong việc cải thiện minh bạch về chính sách tài khóa và ngân sách Nhà nước kể từ cuối thập kỷ 90 - thời điểm các văn bản ngân sách vẫn được coi là bí mật Nhà nước.
“Với những thành tựu về cải cách quản lý tài khóa, hiện nay nhiều dữ liệu ngân sách đã được công khai ra công chúng. Việt Nam đã đạt được tiến bộ to lớn trong việc công khai thông tin ngân sách ra công chúng” – WB đánh giá trong báo cáo.
Ngày nay, Việt Nam đã công bố một bộ văn bản và báo cáo ngân sách tương đối chuẩn mực. Các tổ chức quốc tế khuyến nghị cần công bố các báo cáo liên quan đến ngân sách tại các khâu khác nhau trong quy trình ngân sách. Thực tế trong 10 qua, Việt Nam đã cải thiện đáng kể hiệu quả thực thi của mình theo khía cạnh này và đã công bố được ít nhất 4 báo cáo. Bao gồm: Báo cáo ngân sách được phê duyệt, báo cáo tình hình thực hiện ngân sách hàng quý, báo cáo tài chính cuối năm, và báo cáo kiểm toán bên ngoài.
Ngoài ra, báo cáo của WB cũng ghi nhận những thông tin bổ sung được công bố riêng đem lại những thông tin tài khóa quan trọng, chưa được thể hiện đầy đủ trong các báo cáo ngân sách.
Cụ thể Bộ Tài chính đã công bố Bản tin Nợ 2 lần/năm, bao gồm nợ nước ngoài và nợ do Chính phủ bảo lãnh, và sắp tới sẽ bao gồm cả nợ trong nước. Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố bản tin đấu thầu hàng ngày, trong đó báo cáo về các gói thầu được trao trị giá trên 2 tỷ đồng.
“Khả năng tiếp cận tức thì đến thông tin về các hoạt động tài khóa đáng tin cậy, toàn diện, kịp thời, dễ hiểu và có thể so sánh quốc tế sẽ thúc đẩy kỷ luật tài khóa” – WB nhấn mạnh tầm quan trọng của việc minh bạch tài khóa.
Nếu thiếu minh bạch, Chính phủ có thể vận dụng những điều chỉnh tài khóa (hoặc tương tự tài khóa, bằng cách thực hiện các nghiệp vụ tài khóa qua doanh nghiệp nhà nước hoặc các hoạt động ngoài ngân sách khác) để đạt được các mục tiêu thâm hụt trong ngắn hạn, nhưng điều đó không làm giảm chi phí tài khóa trong trung và dài hạn.
Nhiều hoạt động hiện đang nằm ngoài vấn đề tài khóa
Báo cáo cũng đề cập đến việc công khai ngân sách ở cấp địa phương khi đã có các điều khoản pháp lý chi tiết về công khai ở tất cả các cấp chính quyền. WB nhận định: Minh bạch ngân sách ở cấp địa phương còn yếu. Khảo sát về Chỉ số Hiệu quả Hành chính công và Điều hành cấp tỉnh (PAPI) năm 2011 cho thấy mức độ minh bạch của ngân sách xã còn thấp.
Kết quả PAPI dựa trên thực tế là chỉ 30% đối tượng khảo sát trả lời là có nhận biết về ngân sách xã, cho dù công khai ra sao. Trong số những người có nhận biết, chỉ 38% có đọc tài liệu, và trong số những người có đọc tài liệu, khoảng 2/3 cho rằng tài liệu thể hiện chính xác. Điều này cho thấy chỉ có 8 trong số 100 người trả lời được biết, được đọc, và tin tưởng vào ngân sách xã.
Ngoài ra, vẫn còn có nhiều hoạt động hiện đang nằm ngoài vấn đề tài khóa cốt lõi - bao gồm các quỹ ngoài ngân sách, chi đầu tư ngoài ngân sách, và doanh nghiệp Nhà nước. Những hoạt động này có những tác động tài khóa quan trọng song lại chưa đưa vào phân tích ngân sách tổng thể.
“Việc chưa đưa những hoạt động đó vào phân tích ngân sách tổng thể có thể gây méo mó đến các quyết định chính sách tài khóa và gây hạn chế về khả năng tiếp cận của công chúng đến phạm vi đầy đủ về thâm hụt tài khóa, gánh nặng thuế...” – WB cảnh báo.
Do đó, nhiều hoạt động nêu trên có thể và cần được lồng ghép đầy đủ vào ngân sách. “Mặc dù trên nhiều góc độ, việc này đòi hỏi phải có thời gian và phải tăng cường năng lực, tuy nhiên, cần phải hành động càng sớm càng tốt để làm cho ngân sách và thông tin tài khóa công khai trở nên toàn diện hơn” – báo cáo khuyến nghị.
Lương Bằng
