Bài toán khó cho ngành thép Việt Nam: Dư quặng, thiếu hụt thành phẩm

Bài toán khó cho ngành thép Việt Nam: Dư quặng, thiếu hụt thành phẩm

Quá trình rà soát quy hoạch cho thấy, đến năm 2020 cả nước sẽ thiếu hụt khoảng 15 triệu tấn thép thô, đến năm 2025, thiếu hụt sẽ vượt mức 20 triệu tấn thép thô, nhập siêu ngành thép sẽ ngày càng trầm trọng hơn. Theo đó, Việt Nam vẫn cứ loay hoay mãi trong cái vòng lẩn quẩn dư quặng nhưng lại phải nhập siêu thép.

* Giá bán thép trong tháng 11 sẽ có điều chỉnh

* Vnsteel cần 3 triệu tấn than đến năm 2020

* Ngành thép Việt trước bối cảnh hội nhập

Hiện nay, cả thế giới đang đối mặt với nguy cơ khủng hoảng thép. Trong đối cảnh như vậy, Bộ Công Thương sẽ quy hoạch ngành thép thế nào để cân đối cung cầu trong nước, đảm bảo vấn đề môi trường và an sinh xã hội?

Cần bổ sung 6 triệu tấn công suất thép phôi đến năm 2020

Được biết, tổng công suất theo thiết kế các nhà máy đang hoạt động đạt khoảng 11 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, tổng công suất các nhà máy có công suất thiết kế 500,000 tấn/năm trở lên chỉ ở mức 8 triệu tấn/năm. Các nhà máy còn lại có tổng công suất khoảng 3 triệu tấn/năm có quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, tiêu hao nhiều nhiên liệu, khả năng cạnh tranh thấp.

Do đó đến năm 2020, Việt Nam cần bổ sung thêm khoảng 6 triệu tấn công suất thép phôi xây dựng có quy mô lớn, năng lực cạnh tranh cao để đáp ứng nhu cầu tăng trưởng trong nước.

Về thép cuộn cán nóng, Việt Nam mới chỉ có duy nhất dự án Liên hợp thép Formosa Hà Tĩnh với công suất 7.5 triệu tấn, sử dụng lò cao dung tích 4,530 m3 đã được đầu tư xây dựng. Khi đi vào hoạt động sẽ là khu liên hợp thép đầu tiên tại Việt Nam sản xuất được các sản phẩm thép tấm cán nóng sẽ làm thay đổi diện mạo ngành thép Việt Nam. Tuy nhiên, sự cố tháng 5 năm 2014 và sự cố về môi trường vừa qua khiến dự án đang bị chậm tiến độ dẫn đến dòng thép này tại Việt Nam vẫn chiếm tỷ trọng cao trong kim ngạch nhập khẩu.

Ngoài Dự án Formosa, trong thời gian tới, ngành thép Việt Nam không có dự án sản xuất thép tấm cán nóng được triển khai, nhập siêu ngành thép đối với chủng loại này sẽ tiếp tục gia tăng.

Dư địa phát triển dồi dào nhưng vẫn phải nhập thép

Trước đây, do các doanh nghiệp trong nước không đủ năng lực tài chính và kỹ thuật nên Việt Nam phải kêu gọi các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư các Khu luyện thép liên hợp. Đến nay, đã có ba dự án Khu luyện thép liên hợp được cấp Giấy chứng nhận nhận đầu tư là dự án Khu liên hợp Cà Ná (Liên doanh giữa tập đoàn Lion và Tập đoàn công nghiệp tàu thủy Việt Nam), dự án Nhà máy thép Guanglian Dung Quất (nhà đầu tư Đài Loan) và dự án của Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (Gọi tắt là Dự án Formosa). Trong số ba dự án trên chỉ có duy nhất dự án Formosa Hà Tĩnh được triển khai, hai dự án còn lại đã bị thu hồi Giấy chứng nhận đầu tư do không tiến hành triển khai đúng quy định.

Bởi lẽ nếu chúng ta không phát triển các dự án Khu liên hợp luyện thép lò cao để sản xuất các loại thép phục vụ ngành cơ khí chế tạo sẽ có một nghịch lý là sở hữu lượng quặng sắt rất lớn và các chất trợ dung, phụ liệu sản xuất nhưng ngành cơ khí chế tạo, công nghiệp quốc phòng và đóng tàu phục vụ kinh tế biển lại phụ thuộc hoàn toàn vào thép nhập khẩu với khối lượng lớn. Điều này gây ra tình trạng nhập siêu lớn cho nền kinh tế, ảnh hưởng lớn tới sự ổn định kinh tế vĩ mô của đất nước.

Các loại thép sản xuất trong nước có nhiều lợi thế cạnh tranh so với thép nhập khẩu trong điều kiện cạnh tranh bình đẳng, không có yếu tố trợ giá. Trong thời gian qua, Bộ Công Thương đã tiến hành các biện pháp tự vệ đối với một số sản phẩm thép nhập khẩu có trợ giá của nước ngoài. Giai đoạn này là thời điểm thích hợp để Việt Nam phát triển ngành công nghiệp thép.

Cụ thể, nước ta có lợi thế nguồn nguyên liệu đầu vào với trữ lượng quặng sắt lớn, khoảng 1.3 tỷ tấn, trong đó mỏ sắt Thạch Khê có trữ lượng 550 triệu tấn, đã hoàn thành các giai đoạn chuẩn bị đầu tư song chưa thể đưa vào khai thác do công suất các lò cao trong nước còn nhỏ, nhu cầu tiêu thụ quặng sắt không nhiều.

Như vậy, nếu xây dựng được các khu luyện thép liên hợp có công suất 7 - 10 triệu tấn/năm, mỗi năm chúng ta có thể khai thác được khoảng 15 triệu tấn quặng sắt từ mỏ sắt Thạch Khê và các mỏ sắt khác trong nước. Lượng quặng sắt trong nước đủ dùng cho khoảng thời gian 30 năm. Với giá quặng nhập khẩu hiện nay khoảng 60 USD/tấn thì mỗi năm sẽ đóng góp khoảng 900 triệu USD vào giá trị sản xuất nội địa, tương đương 2 triệu tấn dầu thô theo thời giá hiện nay, đóng góp khoảng 0.3% GDP ( năm 2015, GDP Việt Nam khoảng 193 tỷ USD). Đồng thời, sẽ góp phần hạn chế nhập siêu ngành thép mỗi năm 3 - 4 tỷ USD, tăng nội lực đất nước, đảm bảo nền công nghiệp quốc phòng vững mạnh.

Ngoài ra, Việt Nam còn có nguồn tài nguyên rất phong phú như đá vôi, đô lô mít, quặng kim loại màu để sản xuất ferro (Crôm, Ni ken, Măng gan...) là các kim loại phụ trợ cần thiết cho quá trình luyện thép.

Theo thông tin mới đây nhất từ Hiệp hội Thép (VSA), trong tháng 10/2016 ghi nhận sự giảm giá liên tiếp ở các sản phẩm thép xây dựng do các công ty trong nước vừa phải đối mặt với thép Trung Quốc nhập khẩu ồ ạt, vừa cạnh tranh giành thị phần với nhau. Trong khi đó giá các nguyên liệu đầu vào đang có xu hướng tăng lên nên giá bán thép trong tháng 11 sẽ còn có những điều chỉnh. Mặt khác, về tình hình sản xuất và bán hàng các sản phẩm thép trong nước tháng 10/2016, sản xuất các sản phẩm thép của các doanh nghiệp thành viên VSA tháng 10/2016 đạt gần 1.5 triệu tấn, tăng 12.2% so với cùng kỳ năm 2015, nhưng giảm 1% so với tháng trước./.