Chuyến tàu không thể bỏ lỡ

21/10/2020 16:05
21-10-2020 16:05:05+07:00

Chuyến tàu không thể bỏ lỡ

Đã bỏ lỡ ba cuộc cách mạng trước, Việt Nam không thể không nhảy lên chiếc tàu 4.0 để giảm khoảng cách với các nước phát triển trong vùng.

Không thể bỏ lỡ con tàu cách mạng 4.0
Thành phố thông minh Kashiwa-no-ha (Nhật Bản). Ảnh: M.V

Với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, hiện tại Việt Nam đi sau Hàn Quốc hơn 30 năm, sau Malaysia và Thái Lan hơn 20 năm, sau Indonesia và Philippines gần 10 năm. Nếu không có thay đổi, các khoảng cách này càng ngày càng dãn ra.

Nếu trong cuộc Cách mạng công nghiệp 3.0 ở nửa cuối thế kỷ 20, hệ thống tự động hóa chỉ thay bắp thịt con người để làm những công việc nhàm chán và nặng như khuân vác, lắp ráp những bộ phận lớn, thì giờ đây các robot thế hệ 4.0 có thể được lập trình để hoàn thành các công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo như bàn tay con người. Trong bối cảnh tổng số lao động Việt Nam đã tăng từ 35 triệu người năm 1996 lên 54 triệu năm 2016, hậu quả là thế mạnh nguồn nhân lực giá rẻ rất có thể sẽ trở thành gánh nặng xã hội khi người lao động không có đủ sức cạnh tranh với những robot ngày càng thông minh và chi phí rẻ.

Pháp, Nhật đã phát triển công nghiệp 4.0 thế nào?

Ở thập niên 70 của thế kỷ trước, khi ngành công nghiệp châu Âu bước vào thời đại tự động hóa của cuộc cách mạng 3.0, tỷ lệ thất nghiệp tại Pháp lên đến 10%. Ảnh: Nicolas Phạm

Ngoài những yếu tố văn hóa xã hội, các chính sách nhà nước về phát triển tự động hóa công nghiệp đã là yếu tố quyết định cho thị trường lao động của mỗi quốc gia. Trong chuyến công tác ở Tokyo năm 1997, tôi quan sát sự khác biệt giữa các nhà ga xe lửa và các trạm metro ở Tokyo và Paris. Các xe lửa và tàu métro của Pháp và Nhật đều tối tân và mức độ tự động hóa ngang nhau nhưng số người làm việc ở các nhà ga ở Paris ít hơn nhiều, những người bấm vé lên tàu bị thay thế bằng các máy bấm, những nhân viên điều hành và những người tạo sinh hoạt trong trạm metro bị thay thế bằng các camera và các máy báo động, các ki-ốt bán hàng được thay thế bằng những máy bán tự động. Những người này đã bị mất việc hay phải về hưu sớm.

Hồ chứa nước mưa chống ngập cho thành phố Kashiwa-no-ha (Nhật Bản). Ảnh: M.V

Cùng thời điểm, ở Tokyo, những người bấm vé vẫn còn, và tôi vẫn thấy sự có mặt của các nhân viên điều hành, sự hiện diện này mang lại sự an tâm cho hành khách trong những giờ vắng vẻ hay khi gặp khó khăn. Paris có các nhà "ga thông minh" với giá phải trả là hàng chục ngàn người thất nghiệp. Sự so sánh dù cục bộ nhưng thể hiện phần nào sự khác biệt tỷ lệ thất nghiệp giữa Nhật và Pháp. Nhật đã đẩy mạnh tự động hóa các phương tiện sản xuất hay di chuyển nhưng vẫn giữ tính cách nhân bản trong các sinh hoạt phục vụ con người.

Rõ ràng là trong thập niên qua, những tiến bộ của các công nghệ: Trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây, dữ liệu lớn… đang hội đủ những điều kiện tạo nên những đột phá gọi là cách mạng công nghệ 4.0, nhằm thay thế toàn diện từ cơ bắp đến trí não của con người. Những robot có trí tuệ nhân tạo và những nhà máy thông minh có những khả năng mà con người không làm được vì sức lực và thời gian giới hạn, xây dựng những thành phố thông minh với những mạng internet 5G tạo ra nhiều thay đổi trong cuộc sống hàng ngày qua những vấn đề hành chính, cách di chuyển, kinh doanh… Dù mang lại cho nhân loại và xã hội nhiều lợi ích nhưng cách mạng 4.0 có thể sẽ hủy hoại xã hội nếu chúng ta không tìm được những động lực mới để tôn vinh lao động và từ đó củng cố những giá trị đạo đức.

Nhà máy và thành phố thông minh

Cốt lõi của cách mạng công nghệ 4.0 là áp dụng công nghệ số vào nhiều lãnh vực sinh hoạt của xã hội từ các cơ sở sản xuất đến các sinh hoạt hàng ngày, tiêu biểu nhất là nhà máy thông minh và thành phố thông minh.

Chính phủ Pháp “đau đầu” với số người thất nghiệp ngày càng gia tăng. Ảnh: AFP

Như vậy, cần những giải pháp nào nhằm tạo ra những việc làm thay thế trong thời đại 4.0? Phát triển thành phố thông minh đang là chủ đề thời sự tại Việt Nam. Loại thành phố này giúp cuộc sống tiện lợi, dễ dàng hơn, thay vì phải chờ đợi hay đi xa, bạn có thể nhanh chóng thực hiện điều mình muốn mọi lúc mọi nơi, không cần chờ đợi, không cần tiếp xúc, không cần di chuyển. Nhưng mặt trái của những tiến bộ này là sẽ làm mất việc hàng trăm ngàn người và gây nhiều thay đổi về văn hóa sống của người Việt Nam.

Sự so sánh giữa các trạm metro thông minh ở Paris và các trạm ở Tokyo có thể khiến chúng ta suy nghĩ. Việt Nam nên và bắt buộc xây dựng nhiều nhà máy thông minh nhưng nên bảo tồn văn hóa sống Việt Nam và tính nhân bản của xã hội qua những "thành phố xanh và đáng sống" với những con người kỷ luật và văn hóa hơn và những phương tiện văn minh hơn. Loại thành phố này cần nhiều cây xanh, có các hệ thống y tế, giáo dục và giao thông phục vụ tốt nhất cho cư dân. Với hướng này, chúng ta nên tập trung các phương tiện tài chính và nhân lực cho những áp dụng công nghệ số vào các ngành giáo dục, y tế và giao thông đầu tư vào các phương tiện máy móc tối tân nhất để tăng chất lượng chẩn đoán trị bệnh, chất lượng giảng dạy… và tăng tính cách nhân bản của dịch vụ với số lượng nhân viên được đào tạo bài bản và số lượng cần thiết. Theo tôi, áp dụng công nghệ số vào các hoạt động ở nông thôn có tính cách chiến lược quốc gia để tăng năng suất lao động, chống được các thiên tai như bão lụt miền Trung, hạn mặn khốc liệt ở miền Tây Nam bộ. Nếu các phương tiện sản xuất được tự động hóa, mức sống được cải thiện, nông thôn sẽ là nơi tạo nhiều việc làm và thu hút nhiều lao động bị mất việc từ cuộc cách mạng công nghiệp.

Chỉ có phương tiện tài chính giúp thực hiện những ý tưởng này nếu chúng ta có được một chính sách phân phối một cách hợp lý lợi nhuận từ các nhà máy thông minh nhờ giảm người lao động, tăng trưởng thị trường nhờ sức cạnh tranh cao. Bài toán không đơn giản!

Cách mạng công nghệ 4.0 có thể sẽ giúp kinh tế VN cường mạnh hơn nhưng sẽ bỏ rơi nhiều người bên lề đường và xã hội sẽ bị phân hóa vì khoảng cách giàu nghèo sẽ quá lớn. Khoa học và công nghệ đang chiếm ưu thế trên mọi lĩnh vực, ảnh hưởng khắp nơi trên thế giới, có lẽ các nhà xã hội học, các nhà giáo dục, nhân văn học, kinh tế gia… cũng cần tham gia thảo luận để giúp xã hội Việt Nam tìm được một sự phát triển quân bình và có thể chấp nhận được nếu mọi người đều có việc làm, giúp xã hội xác định giá trị đạo đức trước sự bùng nổ của các giá trị vật chất.

Khương Quang Đồng

Thanh niên





TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng quý 1/2024 đạt hơn 1.537 triệu tỷ đồng

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, tính chung quý 1/2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng 8.2% so với cùng kỳ năm trước, trong đó:...

Thủ tướng: Nỗ lực thực hiện '6 hơn' trong triển khai các dự án trọng điểm GTVT

Ngày 29/3, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải (Ban Chỉ...

Trong quý 1/2024, số DN tạm ngừng kinh doanh nhiều hơn 14.1 ngàn so với số DN đăng ký thành lập mới

Theo Báo cáo của Tổng cục Thống kê, so sánh giữa số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và quay trở lại hoạt động với số doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, trong...

Du lịch hàng không đón tin vui: Lượng du khách quốc tế đến Việt Nam đã vượt mức trước dịch

Lượng khách quốc tế đổ về Việt Nam đã vượt mốc trước đại dịch COVID-19, đạt hơn 4.6 triệu lượt người trong quý 1/2024.

Việt Nam xuất siêu 8.08 tỷ USD trong quý 1/2024 nhưng chủ yếu đến từ doanh nghiệp FDI

Trong tháng 3, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu hàng hóa ước đạt 65,09 tỷ USD, tăng 35.6% so với tháng trước và tăng 12% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung quý...

Hơn 80% doanh nghiệp sản xuất kỳ vọng quý 2 sẽ ổn định hoặc tốt hơn quý 1

Dữ liệu mới công bố mang lại cái nhìn tích cực hơn về nền kinh tế trong quý 2/2024. Theo đó, hơn 80% doanh nghiệp trong ngành sản xuất, đặc biệt là ngành công...

Vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội quý 1/2024 ước đạt gần 614 ngàn tỷ đồng

Vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội trong quý 1/2024 theo giá hiện hành tăng 5.2% so với cùng kỳ năm trước đã phản ánh tình hình sản xuất kinh doanh trong nước có xu...

Chỉ số sản xuất công nghiệp quý 1/2024 tăng 6.18% so với cùng kỳ năm trước

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, sản xuất công nghiệp trong quý 1/2024 tiếp tục khởi sắc với giá trị tăng thêm toàn ngành ước tính tăng 6.18% so với cùng kỳ năm...

Ông Nguyễn Hoàng Tuấn làm Cục trưởng Cục Hải quan TP HCM

Ông Nguyễn Hoàng Tuấn, Nguyên Vụ Trưởng Vụ tổ chức cán bộ Tổng Cục Hải quan, giữ chức Cục Trưởng Cục Hải quan TP HCM từ ngày 2-4.

Giám đốc Sở Tài chính được bầu giữ chức Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Hòa Bình

Ông Bùi Văn Thắng, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, Giám đốc Sở Tài chính Hòa Bình được bầu giữ chức Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Hòa Bình khóa XVII.


TIN CHÍNH




ĐỌC NHIỀU NHẤT


Hotline: 0908 16 98 98