Quyền tiếp cận thông tin: Đã có luật nhưng vẫn phải 'đi đòi'
Quyền tiếp cận thông tin: Đã có luật nhưng vẫn phải 'đi đòi'
Tuần qua, vụ kiện đầu tiên về quyền tiếp cận thông tin của công dân đã được đưa ra xét xử tại Tòa án Nhân dân (TAND) tỉnh Khánh Hòa. Theo tòa án, do UBND tỉnh này đã thu hồi văn bản từ chối cung cấp thông tin nên “đối tượng kiện không còn” nên tòa không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn.
Tuy nhiên, hai vấn đề cốt lõi của vụ kiện: Nguyên đơn có quyền tiếp cận thông tin họ yêu cầu hay không và trả lời của Văn phòng UBND về lý do từ chối có đúng với Luật Tiếp cận thông tin hay không đã không được làm rõ tại phiên tòa hôm 20-4.
Vụ việc tóm tắt như sau: Năm 2000 gia đình ông Nguyễn Văn Bình bị UBND các cấp tại tỉnh Khánh Hòa ra quyết định thu hồi đất, giao cho Công ty Hoàn Cầu thực hiện dự án du lịch. Cho rằng việc thu hồi đất này trái quy định pháp luật, ông Bình khiếu nại suốt 20 năm qua chưa được giải quyết thỏa đáng.
Tháng 4-2020, ông Bình có phiếu yêu cầu UBND tỉnh Khánh Hòa cung cấp thông tin, trong đó có Giấy chứng nhận đầu tư sân golf do tỉnh cấp cho Công ty Hoàn Cầu, để có tài liệu, thông tin cung cấp cho cơ quan chức năng giải quyết khiếu nại. Sau đó, Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa ký văn bản thông báo không thể cung cấp các thông tin cho ông Bình do “việc cung cấp Giấy chứng nhận đầu tư sân golf của Công ty Hoàn Cầu xâm phạm đến quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp”.
Không đồng ý, ông Bình khởi kiện, đề nghị tòa tuyên hủy văn bản trên của Chủ tịch tỉnh, đồng thời buộc UBND tỉnh phải cung cấp thông tin cho công dân theo quy định pháp luật. Trong quá trình tòa giải quyết vụ kiện, tháng 12-2021, Chủ tịch Khánh Hòa đã ra quyết định thu hồi văn bản bị kiện với lý do “chưa phù hợp về hình thức”, đồng thời yêu cầu Văn phòng UBND tỉnh giải quyết việc cung cấp thông tin cho ông Bình theo quy định.
Đến ngày 14-1-2022, Văn phòng UBND tỉnh ra thông báo tiếp tục từ chối ông Bình bởi các thông tin ông yêu cầu cung cấp được tạo ra trước ngày Luật Tiếp cận thông tin và Nghị định 13/2018 của Chính phủ có hiệu lực.
Qua vụ kiện này, có thể thấy dù đã có đầy đủ luật và nghị định quy định chi tiết để quyền tiếp cận thông tin của người dân có đầy đủ cơ sở pháp lý nhưng việc tiếp cận trên thực tế chưa dễ dàng. Trong trường hợp nêu trên, UBND tỉnh Khánh Hòa đã thu hồi văn bản từ chối nhưng thông tin mà người dân yêu cầu xem vẫn không được cung cấp.
Theo Luật Tiếp cận thông tin thì người dân được quyền tiếp cận rộng rãi với các thông tin do nhà nước thu thập, trừ một số lĩnh vực bí mật mới bị hạn chế, như: Thông tin thuộc bí mật nhà nước, thông tin có nội dung quan trọng thuộc lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh quốc gia, đối ngoại, kinh tế, khoa học, công nghệ, các lĩnh vực khác theo quy định của luật. Chỉ khi những thông tin này được giải mật, công dân mới được tiếp cận.
Ngoài ra công dân cũng không được tiếp cận thông tin nếu việc tiếp cận gây nguy hại đến lợi ích của Nhà nước, ảnh hưởng xấu đến quốc phòng, an ninh quốc gia, quan hệ quốc tế, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng, gây nguy hại đến tính mạng, cuộc sống hoặc tài sản của người khác; thông tin thuộc bí mật công tác; thông tin về các cuộc họp nội bộ của cơ quan; các tài liệu do cơ quan soạn thảo cho công việc nội bộ.
Rõ ràng đối chiếu với quy định này thì cơ sở từ chối cung cấp thông tin cho ông Nguyễn Văn Bình không nằm trong phạm vi bị từ chối. Tiếc là vấn đề cốt lõi về luật mà lẽ ra phiên tòa nói trên phải giải quyết thì đã bị bỏ qua. Thiết nghĩ, Luật Tiếp cận thông tin đã có, các văn bản hướng dẫn cũng có rồi, cần tạo điều kiện để người dân sử dụng quyền tiếp cận thông tin của mình. Có như thế pháp luật mới đi vào cuộc sống được.
Năm 2016: Quốc Hội ban hành Luật Tiếp cận thông tin. Năm 2018: Luật Tiếp cận thông tin có hiệu lực, Chính phủ ban hành Nghị định 13/2018/NĐ-CP “Quy định chi tiết và biện pháp thi hành Luật tiếp cận thông tin”.
Song Nghi
