Lương hưu, đâu phải ai cũng có thể chờ!

Lương hưu, đâu phải ai cũng có thể chờ!

Những ngày qua, chủ đề rút bảo hiểm xã hội một lần lại nóng lên. Có lẽ đây là bài toán tài chính mà những người đang ngấp nghé về hưu rất quan tâm. Vấn đề này được đặt ra lúc này cũng như là một “di chứng” sau dịch Covid-19 của người lao động. Nhiều người quyết định rời công việc làm công ăn lương và tìm cho mình hướng đi mới không đồng hành cùng với bảo hiểm xã hội.

Cuộc sống của người lao động đôi khi không thể chờ

Ngày 14-4-2022, Bảo hiểm xã hội Việt Nam ban hành Công văn 932/BHXH-TT về truyền thông không nên nhận bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần.

Tại công văn này, BHXH Việt Nam đưa ra ý nghĩa, giá trị của việc hưởng lương hưu hằng tháng: người tham gia BHXH để lúc về già được hưởng lương hưu đảm bảo cuộc sống và được cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí; lương hưu được Nhà nước điều chỉnh định kỳ để bảo toàn giá trị, không bị rủi ro khi đồng tiền mất giá; khi qua đời, sẽ được hưởng trợ cấp mai táng và thân nhân người lao động sẽ được hưởng trợ cấp tuất một lần hoặc trợ cấp tuất hàng tháng theo quy định pháp luật.

Công văn cũng nhấn mạnh một số thiệt thòi khi lựa chọn nhận BHXH một lần như: (i) về già không có lương hưu, phải phụ thuộc người khác; (ii) không có BHYT trong khi về già hay ốm đau; (iii) mất các chế độ tử tuất như tiền mai táng phí, trợ cấp tuất một lần, thậm chí là các suất tuất hàng tháng (cho con dưới 18 tuổi, vợ/chồng, bố mẹ hết tuổi lao động theo quy định)…

Theo tính toán của cơ quan BHXH, khi nhận BHXH một lần người lao động chỉ được nhận về mức thấp hơn mức đóng, cụ thể là khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và khoảng 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Việc người lao động không muốn để tiền ở BHXH để sau này hưởng lương hưu, không phải họ không biết những điều mà cơ quan BHXH đề cập ở trên. Cuộc sống trước mắt là yếu tố cơ bản khiến cho họ quyết định nhận một lần tiền BHXH.

Có thể đó là do hoàn cảnh khó khăn, họ không thể làm việc tiếp tục, cần tiền để giải quyết vấn đề mưu sinh trước mắt. Có thể là họ không đủ lòng tin rằng liệu hàng chục năm sau mình có được hưởng những đồng tiền lương hưu đó. Họ lo ngại liệu sự bù đắp giá trị tiền lương có tương xứng với giá trị lạm phát trong một thời gian dài? Liệu chế độ BHXH có thay đổi trong tương lai gây bất lợi cho họ?

Những điều người lao động lo lắng phản ánh những gì đang diễn ra trong thực tế. Vì vậy chỉ những nội dung tuyên truyền như Công văn 932 chưa thể là “quả bom tấn” để họ quyết định không hưởng BHXH một lần.

Lựa chọn nào cũng có cái lý riêng

Việc hưởng chế độ BHXH một lần hay chờ nghỉ hưu là quyết định của mỗi người, nhưng cần cân nhắc kỹ hoàn cảnh, điều kiện, khả năng để có quyết định phù hợp nhất cho bản thân mình.

Nếu một người có khả năng làm cho khoản tiền hưởng BHXH một lần sinh sôi nảy nở gấp nhiều hơn so với việc để lại hưởng lương hưu và có khả năng quản lý tài chính cá nhân tốt thì để dành hưởng lương hưu sẽ làm mất đi cơ hội sinh lợi.

Một người có khả năng làm sinh lời khoản tiền BHXH một lần, nhưng không có khả năng quản lý tài chính tốt, “làm đồng nào xào đồng nấy” thì lấy BHXH một lần có thể không phải là phương án hay.

Còn với người trong điều kiện kinh tế hết sức khó khăn, bệnh tật, đầu tư cho con cái học… mà không thể xoay xở ở bất cứ nguồn nào khác thì thật khó để họ giữ lại khoản tiền BHXH để hưởng lương hưu. Dù sao cũng phải sống qua ngày hôm nay đã.

Người không có khả năng làm sinh lời đồng tiền thì chờ hưởng lương hưu là một quyết định đúng đắn. Bởi vì khi về già sẽ được hưởng lương hưu, dù ít dù nhiều cũng có một khoản thu nhất định để yên tâm không phải sống trong phập phồng ăn bữa sáng lo bữa trưa.

Người đã chuẩn bị sẵn cho mình một tuổi già không ốm đau, bệnh tật, một cuộc sống buông thư thì có lương hưu hay không không phải là vấn đề bận tâm của họ. Họ có thể hưởng BHXH một lần để làm những việc có giá trị tại thời điểm hiện tại. Và rất có thể việc làm hiện tại là “tấm bảo hiểm” vô thời hạn, an toàn và chắc chắn cho họ khi về già.

Hãy tư vấn thay vì chỉ tuyên truyền

Công văn 932 cũng đề cập một số cách tuyên truyền nội dung. Việc tuyên truyền cần chạm được trái tim và mong muốn của người lao động. Nếu họ cứ nhận tin nhắn qua Zalo, loa đài ra rả hàng ngày hay một tờ rơi vô cảm, chắc chắn họ sẽ bỏ qua. Cái họ quan tâm là hưởng bảo hiểm một lần và hưởng lương hưu đối với trường hợp, hoàn cảnh của họ ngay tại thời điểm họ cần quyết định.

Họ cần có nhiều thông tin đáng tin cậy để lựa chọn thay vì chỉ nghe một chiều từ cơ quan BHXH là để hưởng lương hưu thì được lợi nhiều hơn. Hiện nay, thông tin rất đa dạng, đặc biệt là các nguồn tin về quản lý tài chính cá nhân, sinh lợi bằng nhiều hình thức đầu tư hấp dẫn đang phủ sóng khắp nơi. Liệu những cách tuyên truyền của cơ quan BHXH có thể giành ưu thế?

Vì vậy, cơ quan BHXH, doanh nghiệp, những nhà tư vấn tài chính cá nhân cần phối hợp với nhau để làm các buổi tọa đàm, chương trình chuyên sâu và tâm huyết để đem đến thông tin có lợi cho cả người lao động lẫn an sinh xã hội.

Trước khi nghỉ việc, người lao động cần có được những thông tin cần thiết về việc hưởng BHXH một lần từ cơ quan BHXH hoặc từ phía người sử dụng lao động. Khi thông tin đến đúng người, đúng lúc thì sẽ có hiệu quả rất lớn. Những trường hợp đặc biệt có thể tìm đến một nơi tư vấn miễn phí về việc hưởng BHXH một lần hay chờ lãnh lương hưu phù hợp với điều kiện hoàn cảnh của họ. Như vậy mới giải quyết được vấn đề tận gốc.

Ở một góc độ rộng hơn, tham gia BHXH là hình thức chia sẻ rủi ro và đảm bảo an sinh xã hội của cả đất nước. Một đất nước sẽ ra sao khi mà những người già không có thu nhập ổn định, không được hưởng chăm sóc y tế? Đó sẽ là gánh nặng cho cả người già lẫn chính phủ và những người thân trong gia đình của người già. Người lao động cũng cần hiểu được việc họ hưởng lương hưu là góp một phần vào việc ổn định an sinh của đất nước trong tương lai.

Một “kênh” truyền thông khác hiệu quả và thiết thực là người lao động được hưởng chế độ BHXH dễ dàng, thuận tiện khi thuộc đối tượng được hưởng. Quỹ BHXH được quản lý tốt để họ yên tâm, tin tưởng rằng khi họ về già chắc chắn được hưởng lương hưu và các phúc lợi xứng đáng với mức đóng BHXH.

Việc có nhiều người đồng loạt rút BHXH một lần sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý những người đang tham gia BHXH và đặc biệt sẽ đe dọa chế độ an sinh xã hội trong tương lai khi mà dân số nước ta đang già đi, lượng lao động tự do đang tăng cao. Tuy nhiên, không thể vì vậy mà dùng cách “nhốt” tất cả người lao động vào cái “lồng hưu trí” được. Hưởng BHXH một lần hay hưởng lương hưu, mục tiêu cuối cùng của cơ quan BHXH hay của người lao động thì cũng chỉ để người lao động có một cuộc sống tuổi già yên tâm và bảo đảm.

Phan Thị Ngọc Thắng

TBKTSG