Những khoảnh khắc “giá như” trong đầu tư
Những khoảnh khắc “giá như” trong đầu tư
Có khi nào trong cuộc phiêu lưu trên thị trường chứng khoán, bạn nghĩ lại về những dự báo trước đó và tặc lưỡi rằng “giá như mình làm theo linh cảm của bản thân”. “Giá như có lẽ là cụm từ gây nhiều tổn thương nhất trong thế giới đầu tư và chỉ được thốt ra khi mọi thứ đã quá muộn màng.
Đã bao giờ bạn nghe thấy một âm vang nào đó trong đầu nói với bạn rằng lạm phát sẽ phá vỡ mọi kỷ lục trong thời hiện đại và cổ phiếu năng lượng sẽ tăng vọt? Giá như khi bạn vừa biết Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã nâng mạnh lãi suất, bạn nhanh chóng rút khỏi trái phiếu và bán ngay các khoản cược vào tiền ảo. Giá như bạn hành động theo linh cảm của mình rằng cổ phiếu công nghệ đang bị định giá quá cao và bán ra trước khi chúng lao dốc. Giá như bạn lắng nghe trực giác của mình, bạn sẽ không phải ngậm ngùi đếm lỗ như bây giờ. Giá như bạn dũng cảm hành động dựa trên tầm nhìn xa và hiểu biết của bản thân…
Nhưng tất cả chỉ là giá như.
Quá nhiều linh cảm và trực giác thoáng qua tâm trí bạn trong hơn 1 năm qua. Chúng ta tự nhiên nhớ về những dự báo đã thành hiện thực, trong khi hàng loạt linh cảm sai lầm khác lại bị ném vào “thùng rác” của tâm trí. Nhìn lại bản thân 1 năm về trước, những gì bạn biết tại thời điểm này vô tình làm ảnh hưởng tới nhận thức của bạn về hiểu biết trong quá khứ.
Các nhà tâm lý học gọi đây là thiên lệch nhận thức muộn (hindsight bias). Hiện tượng này khiến chúng ta cảm thấy rằng chúng ta có thể dự báo trước được tương lai, những gì đã diễn ra là không thể tránh khỏi và những ai không nhìn thấy điều này là kẻ ngốc. Đây là một ảo tưởng khó có thể cưỡng lại và cũng là lý do tại sao tác giả bài viết Jason Zweig - người biên tập cuốn sách Nhà đầu tư Thông minh của Benjamin Graham - khuyến nghị nhà đầu tư thực hiện một bài tập hàng năm để phá vỡ tâm lý này.
Cách đây hơn 1 năm, trong một email gửi tới những người đăng ký đọc tờ Wall Street Journal (WSJ), tác giả bài viết đã yêu cầu họ đưa ra dự báo tại thời điểm cuối năm 2022 về:
- Mức giá đóng cửa của Dow Jones
- Tổng tỷ suất sinh lợi của S&P 500
- Lợi suất trái phiếu Chính phủ Mỹ kỳ hạn 10 năm
- Tỷ lệ lạm phát
- Giá Bitcoin
- Giá vàng
- Giá dầu thô
- Tài sản tài chính có thành tích tốt nhất
Trong tháng 12/2022, ông Jason Zweig đã yêu cầu họ nhớ lại dự báo của họ cách đây 1 năm.
Kết quả cho thấy, những người tham gia khảo sát đã cố gắng điều chỉnh lại dự báo cho phù hợp với tình hình hiện tại.
Khi được đề nghị nhớ lại về dự báo từng đưa ra trước đó, họ dự báo Dow Jones sẽ khép năm 2022 ở mức 34,269 điểm và S&P 500 sẽ giảm 1%. (Một ngày trước khi gửi lại bản khảo sát này, Dow Jones khép phiên ở mức 33,947 điểm và S&P 500 lao dốc 14.8% so với đầu năm)
Tính bình quân, người đọc Wall Street Journal nhớ lại họ đã dự báo lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm ở mức 3% và Bitcoin chạm 30,850 USD. (Lợi suất trái phiếu ở mức 3.6% trong ngày trước khi gửi khảo sát, tăng 1.4% so với kết quả khảo sát gốc. Bitcoin ở mức 16,970 USD, giảm từ mức dưới 46,900 USD cách đây 1 năm).
Tuy nhiên, tại thời điểm cuối năm 2021, người đọc WSJ dự báo Dow Jones khép năm 2022 ở mức 36,853 điểm (tính bình quân) và S&P 500 sẽ tăng 6%, cao hơn nhiều so với mức họ nói hiện giờ. Họ dự báo lãi suất sẽ chạm mức 2% và kỳ vọng Bitcoin lên gần 54,000 USD. Chỉ có duy nhất 1 độc giả dự báo đúng năng lượng sẽ có hiệu suất tốt nhất với mức tăng gần 60% so với đầu năm 2022.
Tom Raycroft (65 tuổi) là thợ quét ống khói đã nghỉ hưu ở Alexandria. Trong cuộc khảo sát năm ngoái, ông dự đoán chỉ số Dow Jones sẽ đạt 42,000 điểm. Khi được hỏi lại, ông đã cho rằng mình dự báo ở mức “khoảng 37,000 điểm”.
Dự báo mới được đưa ra sau khi Dow Jones ở mức trên 34,100 điểm trong phiên trước đó. “Suy nghĩ của bạn sẽ bị ảnh hưởng sau khi thấy điều đã diễn ra” - ông Raycroft nói. “Nếu thấy trước đáp án thì những gì bạn nhận được chỉ là một câu trả lời gian lận”.
Adam Jones (46 tuổi) là kỹ sư trong ngành dầu khí ở Houston. Tháng trước, ông nói rằng bản thân đã dự báo Dow Jones kết thúc năm 2022 ở mức 34,000 điểm, S&P 500 tăng 5% trong kịch bản tốt nhất và lãi suất tăng lên từ 3% đến 5%. Trên thực tế, ông đã dự báo Dow Jones chạm mức 40,000 điểm, S&P 500 tăng 33% và lợi suất trái phiếu sẽ chỉ nhích nhẹ lên 2.1%. “Wow, thật bất ngờ đấy” - ông Jones hoảng hốt khi nhận được dự báo gốc của mình.
“Rõ ràng, đánh giá của tôi về thị trường cách đây 1 năm đã bị ảnh hưởng quá nhiều bởi tình hình thị trường khi đó” - ông nói - “Và giờ, tôi lại điều chỉnh dự báo quá khứ cho phù hợp với dữ liệu hiện tại. Thật thú vị khi chứng kiến suy nghĩ của bản thân bị ảnh hưởng bởi những gì đã diễn ra trong 1 năm qua”.
Ý nghĩa của hiện tại gần như luôn bị che giấu cho tới khi nó trở thành quá khứ. Thật quá dễ dàng khi tự huyễn hoặc rằng mình biết rõ những gì đã diễn ra và từ đó cho rằng bản thân có thể dự báo những gì sắp diễn ra.
Vì vậy, hãy giành thời gian ra để tự trả lời những câu hỏi trên cho năm 2023, rồi gửi một email câu trả lời cho bản thân hoặc một người nào đó bạn tin tưởng. Hoặc có thể in chúng ra hoặc viết lên một nơi nào đó an toàn. Sau đó 1 năm, hãy nhìn lại câu trả lời của chính bạn. Đột nhiên, những gì tưởng chừng rõ ràng lại trở nên rất mơ hồ. Những điều tưởng là chắc chắn có thể trông rất ngu ngốc khi nhìn lại.
Hãy làm bài tập này và bạn sẽ tiến bước xa hơn trên con đường đầu tư của mình.
