Toàn cảnh Quy hoạch điện 8: Chương mới của ngành điện?
Toàn cảnh Quy hoạch điện 8: Chương mới của ngành điện?
Ngày 15/05/2023, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức phê duyệt Quy hoạch điện 8 (QHĐ8). Theo báo cáo của VNDirect, điều này đã mở ra chương mới cho ngành điện Việt Nam.
Sau những cam kết mạnh mẽ tại COP26 và mới đây nhất là COP27, với mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” (Net Zero), Chính phủ Việt Nam đã điều chỉnh quan điểm phát triển nguồn điện từ QHĐ7 sang phương án chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ hơn trong QHĐ8. Theo đó, VNDirect cho rằng QHĐ8 đã đánh giá toàn diện hơn, đưa vào cân đối nhiều loại nguồn điện linh hoạt hơn.
Về cơ bản, QHĐ7 và QHĐ8 đều được xây dựng nhằm đáp ứng kịch bản phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 7% và tăng trưởng tiêu thụ điện trung bình khoảng 9% trong giai đoạn 2021-2030. Tuy nhiên, tỷ trọng cơ cấu nguồn điện đã có sự thay đổi đáng kể, trong đó QHĐ8 đẩy mạnh phát triển các giải pháp xanh hơn với nỗ lực hoàn thành các thỏa thuận trong “Đối tác chuyển đổi năng lượng công bằng” (JETP) đã ký kết trong năm 2022.
Bức tranh của ngành điện sau QHĐ8
QHĐ8 sẽ có tác động lớn đến toàn cảnh ngành điện. VNDirect chỉ ra dưới đây.
 |
Với điện khí, đây dự kiến là nguồn điện mũi nhọn trong giai đoạn 2021-2030, với tăng trưởng kép đạt 26% - mức cao nhất trong số các nguồn điện chính và chiếm 27% tổng công suất nguồn điện. Trong giai đoạn 2030-2050, tăng trưởng kép điện khí sẽ chậm lại đạt 4%, chiếm 15% tổng công suất.
Đáng chú ý, nhằm đẩy nhanh tiến độ giảm phát thải, điện khí sẽ phải chuyển đổi một phần nhiên liệu đầu vào sang đốt kèm với hydro sau 20 năm hoạt động.
Về điện gió, với tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo (NLTT) lớn của Việt Nam, phát triển điện gió sẽ là mục tiêu quan trọng nhất trong cả ngắn và dài hạn. Tăng trưởng kép 25% trong giai đoạn 2021-2030 và 6% trong 2030-2050, chiếm lần lượt 13% và 14% tổng công suất nguồn trong 2 giai đoạn này.
Hơn nữa, Việt Nam dự kiến đưa vào vận hành 6,000MW điện gió ngoài khơi đầu tiên trong 2021-2030, sau đó bắt đầu phát triển mạnh mẽ hơn nguồn điện này với tăng trưởng kép đạt 15% trong 2030-2050, chiếm 16% tổng công suất nguồn điện.
Điện mặt trời thì không quá suôn sẻ. Sau giai đoạn phát triển ồ ạt 2020-2021, dự kiến sẽ hạn chế phát triển, tăng trưởng công suất điện mặt trời sẽ chậm lại từ nay đến 2030. Tuy nhiên, QHĐ8 vẫn khuyến khích phát triển không giới hạn điện mặt trời với mục đích tự tiêu thụ. Theo đó, công suất điện mặt trời dự kiến tăng trưởng khiêm tốn giai đoạn 2021-2030 và tăng mạnh trở lại 15% từ 2030 trở đi, chiếm 33% tổng công suất nguồn điện trong năm 2050.
Điện than nằm trong nhóm bước vào hồi kết, khi QHĐ8 chính thức loại bỏ tổng cộng 13,220 MW điện than. Hiện tại, phương án phát triển nguồn cũng đã tính đến trường hợp 6,800 MW được bổ sung quy hoạch nhưng có rủi ro không triển khai được do những khó khăn về thu xếp vốn, bù đắp bằng việc tiếp tục nâng cao tỷ trọng điện gió và điện khí.
Trong thời gian tới, các nhà máy điện than trên 40 năm sẽ bị loại bỏ, trong khi các nhà máy khác sẽ phải nghiên cứu đốt kèm thêm ammoniac sau 20 năm hoạt động. Dự kiến, công suất điện than sẽ tăng 2% trong 2021-2030 và giảm 1% trong 2030-2050, tỷ trọng giảm từ 19% tổng công suất trong 2030 xuống còn 4% trong 2050.
Đối với thủy điện, tăng trưởng kép theo QHĐ8 chỉ là 1% trong giai đoạn 2021-2050 do nguồn điện này về cơ bản đã gần hết tiềm năng khai thác, chỉ còn dư địa để phát triển các dự án thủy điện vừa và nhỏ. Ở khía cạnh khác, QHĐ8 mạnh dạn đề cao hơn việc phát triển các nguồn điện lịnh hoạt khác như thủy điện tích năng, pin lưu trữ, và các nguồn điện sinh khối. VNDirect tin rằng sự bổ trợ của các nguồn điện mới này sẽ củng cố sự ổn định của hệ thống điện Việt Nam trong dài hạn.
Áp lực nguồn vốn
Với kịch bản chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ, áp lực tài chính sẽ lớn hơn nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển công suất nguồn điện của Việt Nam.
 |
So với QHĐ7, phương án chính thức trong QHĐ8 sẽ cắt giảm đáng kể việc phụ thuộc vào nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch, và giảm thiểu gánh nặng nhập khẩu điện. Tuy nhiên, kế hoạch phát triển công suất trong QHĐ8 dự kiến làm tăng chi phí đầu tư của hệ thống trong giai đoạn 2021-2050 tùy kịch bản.
Theo quan điểm của VNDirect, QHĐ8 đã thống nhất được một phương án “đủ và xanh”, nhưng có thể khó thực hiện hơn QHĐ7 điều chỉnh do sự phát triển mạnh mẽ của các nguồn điện giá cao như điện khí và điện NLTT, trong khi các công nghệ thay thế nhiên liệu đầu vào như hydro, ammoniac cho các nhà máy nhiệt điện vẫn chỉ đang ở giai đoạn nghiên cứu và thử nghiệm.
Cụ thể, tổng mức đầu tư cho nguồn điện dự kiến đạt 114 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2030, phân bổ chủ yếu cho điện khí (30%) và điện gió (35%). Nhiệt điện than trong giai đoạn này cũng chiếm một phần không nhỏ khoảng 15% tổng nhu cầu vốn.
Giai đoạn 2030-2050, tổng nhu cầu vốn sẽ tăng mạnh và đạt khoảng 495 tỷ USD, trong đó nhu cầu vốn cho điện gió chiếm phần lớn (63%) và sau đó là điện mặt trời (18%). Mặt khác, nhu cầu phát triển lưới điện dự kiến chiếm khoảng 11% tổng nhu cầu vốn ngành điện trong 2021-2030 và 7% trong 2031-2050.
