“Bom nổ chậm” đe dọa tương lai của châu Á
“Bom nổ chậm” đe dọa tương lai của châu Á
Các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất châu Á đang che giấu một bí mật đáng báo động: Lực lượng lao động trẻ của họ đang phải đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp quá cao.
Bangladesh, từng được ca ngợi là hình mẫu phát triển trong việc xóa đói giảm nghèo, đã đạt mức tăng trưởng kinh tế ấn tượng 6.5% mỗi năm trong thập kỷ qua. Tuy nhiên, đằng sau con số hào nhoáng này là một thực tế đáng báo động: Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên đã leo thang lên 16% - mức cao nhất trong ba thập kỷ qua, theo dữ liệu từ Tổ chức Lao động Quốc tế của Liên Hợp Quốc (ILO).
Tình trạng này không chỉ giới hạn ở Bangladesh. Các nền kinh tế lớn khác trong khu vực cũng đang phải đối mặt với thách thức tương tự. Trung Quốc và Ấn Độ, hai gã khổng lồ châu Á, cùng ghi nhận tỷ lệ thất nghiệp thanh niên 16%. Indonesia và Malaysia cũng không khá hơn, với tỷ lệ lần lượt là 14% và 12.5%.
Ở các quốc gia đông dân này, có tổng cộng 30 triệu người trong độ tuổi từ 15 đến 24 đang tìm kiếm việc làm nhưng không thể tìm được công việc phù hợp. Họ chiếm gần một nửa tổng số 65 triệu thanh niên thất nghiệp trong độ tuổi đó trên toàn cầu, theo dữ liệu của ILO.
Các con số này tệ hơn so với các nước giàu như Mỹ, Nhật Bản và Đức, nơi người trẻ thường được tuyển dụng nhanh chóng, mặc dù không tệ bằng các nước Nam Âu tăng trưởng chậm như Ý và Tây Ban Nha, nơi khoảng 25% thanh niên không tìm được việc làm.
Đối với các quốc gia châu Á không có nền tảng sản xuất rộng lớn như Trung Quốc, tỷ lệ thất nghiệp thanh niên hai con số đặt ra những câu hỏi cấp bách về cách thức leo lên nấc thang phát triển - và cái giá phải trả nếu không làm được điều đó.
Nguồn cơn gây khủng hoảng ở Bangladesh
Sự bất mãn về triển vọng việc làm ngày càng giảm sút đã dẫn đến các cuộc biểu tình quy mô lớn ở Bangladesh, buộc Thủ tướng Sheikh Hasina phải từ chức sau 15 năm cầm quyền. Tại Ấn Độ, mặc dù nền kinh tế tăng trưởng ấn tượng 8%, đảng của Thủ tướng Narendra Modi vẫn mất đa số ghế trong quốc hội, một phần do các nhà phân tích cho rằng cơ hội việc làm kém là yếu tố chính.
Chính phủ Trung Quốc năm ngoái đã ngừng công bố thống kê thất nghiệp thanh niên trong một thời gian sau khi nó cho thấy hơn 1/5 thanh niên không thể tìm được việc làm - một mức kỷ lục. Tăng trưởng kinh tế vững chắc 5% của Indonesia phần lớn đến từ sự mở rộng chưa từng có trong lĩnh vực khai thác mỏ và chế biến khoáng sản, những ngành sử dụng nhiều máy móc hạng nặng và không nhiều nhân lực.
Ở nhiều quốc gia, khó khăn trong việc tìm kiếm công việc tốt kéo dài đến tận những năm 20 tuổi của người tìm việc. Năm ngoái, 71% người có việc làm từ 25 đến 29 tuổi ở Nam Á có công việc không ổn định, nghĩa là họ tự kinh doanh hoặc làm việc tạm thời - không giảm đáng kể so với con số 77% được ghi nhận hai thập kỷ trước.
Trên toàn cầu, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên thường cao hơn so với toàn bộ lực lượng lao động. Nhưng trên khắp các các quốc gia đang phát triển ở châu Á với hy vọng đi theo quỹ đạo đi lên của Trung Quốc, xu hướng này đặt ra một câu hỏi bao trùm: Liệu cái thang dẫn đến thịnh vượng có bị hỏng hay không?
Hãy lấy Bangladesh làm ví dụ. Quốc gia Nam Á này đã tự kéo mình ra khỏi đói nghèo bằng cách trở thành công xưởng may mặc của thế giới, sản xuất quần jeans, áo sơ mi và áo len cho các thương hiệu lớn phương Tây. Hàng triệu người rời nông trại để đến nhà máy.
Rồi Bangladesh bị mắc kẹt. Họ không chuyển lên sản xuất phức tạp hơn, có giá trị cao hơn - chẳng hạn như điện tử, máy móc hạng nặng hoặc chất bán dẫn - dẫn đến những công việc đòi hỏi kỹ năng cao hơn, trả lương tốt hơn. Quá trình chuyển đổi đó là cách Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc trở thành những thành công kinh tế đột phá. Tuy nhiên, con đường thăng hạng đã trở nên dốc hơn nhiều.
Các quốc gia hy vọng thành công bây giờ phải cạnh tranh với Trung Quốc siêu hiệu quả về sản xuất. Các nền kinh tế phát triển như Mỹ đang cạnh tranh để đưa sản xuất về nước. Tự động hóa đang thay đổi bối cảnh. Ngay cả động cơ tăng trưởng chính của Bangladesh - sản xuất quần áo - cũng đang chuyển sang máy móc thay vì nhân công.
Xuất khẩu hàng may mặc đã tăng gấp đôi trong thập kỷ qua trong khi việc làm tổng thể trong ngành này tăng trưởng với tốc độ chậm hơn nhiều.
Sau đó là sự mất cân đối lớn về lao động. Mỗi năm, ngày càng nhiều người ở các quốc gia đang phát triển ở châu Á theo đuổi giáo dục đại học và lấy bằng đại học. Khi hoàn thành, họ ưa thích các công việc văn phòng trong các lĩnh vực như thiết kế, tiếp thị, công nghệ và tài chính. Đó là những công việc mà đất nước họ không tạo ra nhiều.
Ví dụ, Ấn Độ đã phát triển một ngành công nghệ thông tin (IT) nổi bật, nhưng điều đó chỉ có thể tuyển dụng được nhiều người đến thế, và trí tuệ nhân tạo (AI) đang đe dọa một số công việc đó. Hơn 40% sinh viên tốt nghiệp đại học dưới 25 tuổi của đất nước thất nghiệp, so với 11% những người cùng độ tuổi biết chữ nhưng chưa hoàn thành tiểu học, theo báo cáo năm 2023 từ Đại học Azim Premji ở Bengaluru dựa trên dữ liệu chính thức.
"Bây giờ bạn đã được giáo dục trong khi cha mẹ bạn thì không, bạn không muốn mắc kẹt trong một công việc như cha mẹ bạn”, Kunal Sen, Giám đốc Viện Nghiên cứu Kinh tế Phát triển Thế giới của Đại học Liên Hợp Quốc ở Phần Lan nói. "Đó là vấn đề mà tôi nghĩ các nhà lãnh đạo chính trị chưa hiểu”.
Ở Bangladesh, những người có bằng đại học có tỷ lệ thất nghiệp cao gấp 3 lần con số tổng thể, theo một cuộc khảo sát của Chính phủ năm 2022. Thư viện của Đại học Dhaka, một trong những cơ sở giáo dục hàng đầu của đất nước, chật kín những cựu sinh viên thất nghiệp đang nghiên cứu sách cho lần thứ nhất, thứ hai hoặc thậm chí thứ ba để vượt qua kỳ thi công chức. Nhiều người sống bằng trợ cấp từ cha mẹ cho đến tận cuối những năm 20 tuổi.
Aktaruzzaman Firoz, 28 tuổi, tốt nghiệp thạc sĩ xã hội học năm 2021 nhưng không thể tìm được việc làm mặc dù đã ứng tuyển 50 vị trí. Anh tham gia cuộc đua giành một vị trí trong Chính phủ năm nay với 500 ứng viên cạnh tranh, anh nói. Anh đã vào đến vòng cuối cùng nhưng không thành công.
Để kiếm sống, Firoz vay tiền từ cha, một công chức cấp thấp ở quê nhà nông thôn, người gần đây đã phẫu thuật tim hở. Anh đã gác lại tham vọng tìm kiếm bạn đời. "Nếu tôi không thể chịu trách nhiệm cho gia đình mình, làm sao tôi có thể kết hôn?", anh nói.
Nhiều người Bangladesh đặt cả tâm huyết vào công việc Chính phủ danh giá vì khu vực tư nhân kém phát triển của đất nước không cung cấp nhiều việc làm văn phòng ổn định. Các cuộc biểu tình năm nay bắt nguồn từ quyết định của tòa án vào tháng 6 dành 30% việc làm Chính phủ cho các gia đình cựu chiến binh Bangladesh trong Chiến tranh Giải phóng của đất nước.
Asif Mahmud, một sinh viên 26 tuổi lãnh đạo cuộc biểu tình, hiện là Bộ trưởng chính phủ phụ trách các bộ thanh niên và lao động. "Một trong những động lực chính của những cuộc biểu tình này là cuộc khủng hoảng việc làm ngày càng tăng”, anh nói. Anh ấy nhắm đến việc giải quyết vấn đề bằng cách cho phép các trường học và đại học làm việc với ngành công nghiệp để tạo ra những sinh viên tốt nghiệp sẵn sàng làm việc, anh nói.
"Tổng số cơ hội việc làm là không đủ cho Bangladesh nếu xét về tổng dân số”, Mahmud nói.
