Vì sao Cục Phòng chống rửa tiền không phát hiện bà Trương Mỹ Lan chuyển trái phép 489.000 tỷ đồng?

Chiều 19/9, đại diện VKS công bố cáo trạng truy tố bà Trương Mỹ Lan cùng 33 người về các tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Rửa tiền; Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới trong giai đoạn hai của đại án Vạn Thịnh Phát.

Cụ thể, bà Lan và đồng phạm bị cáo buộc về hành vi rửa tiền 445.747 tỷ, vận chuyển trái phép 4,5 tỷ USD qua biên giới và lừa đảo 30.081 tỷ đồng qua việc phát hành trái phiếu khống.

Bà Trương Mỹ Lan tại phiên tòa chiều nay. Ảnh: Thanh Tùng

Đối với tội Vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới, cơ quan công tố xác định, trong 10 năm từ 2012 đến 2022, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát đã sử dụng 23 công ty (12 công ty tại Việt Nam và 11 công ty, tổ chức nước ngoài) để chuyển tiền ra nước ngoài và nhận tiền từ nước ngoài về Việt Nam. Trong đó, 21 công ty đã thực hiện 78 giao dịch chuyển tiền ra nước ngoài trái quy định (tổng cộng 1,5 tỷ USD - khoảng 35.360 tỷ đồng) và thực hiện 152 giao dịch nhận tiền từ nước ngoài về (tổng 3 tỷ USD, tương đương 71.360 tỷ đồng). Tổng số tiền bà Lan bị cáo buộc vận chuyển trái phép qua biên giới là 4,5 tỷ USD (106.730 tỷ đồng).

Ở tội Rửa tiền, cơ quan công tố xác định, từ tháng 1/2018 đến tháng 10/2022, bà Lan và đồng phạm đã chiếm đoạt tổng cộng 445.700 tỷ đồng từ hành vi Tham ô tài sản 415.600 tỷ đồng (đã bị xét xử ở giai đoạn một vụ án) và Lừa đảo chiếm đoạt tài sản (30.081 tỷ đồng). Để hợp pháp hóa toàn bộ số tiền này, bà Lan đã chỉ đạo những người thân tín lên phương án rút, chuyển tiền khỏi hệ thống Ngân hàng SCB.

Toàn bộ số tiền bà Lan chỉ đạo nhân viên chuyển ra nước ngoài và từ nước ngoài về Việt Nam được thực hiện qua SCB.

Đại diện VKS giữ quyền công tố tại tòa. Ảnh: Thanh Tùng

Các công ty của Vạn Thịnh Phát không thuộc 'danh sách đen'

Nhà chức trách xác định, SCB đã gửi Cục Phòng chống rửa tiền thuộc cơ quan thanh tra Ngân hàng Nhà nước 3.160 tài liệu báo cáo về hơn 313.700 giao dịch (trên 1.000 USD) chuyển đi, nhận về với tổng số tiền hơn 489.000 tỷ đồng - tương đương 22,2 tỷ USD và 151 báo cáo giao dịch đáng ngờ.

Cục Phòng chống rửa tiền có vai trò tiếp nhận thông tin, báo cáo từ các tổ chức theo quy định của pháp luật về phòng, chống rửa tiền và các thông tin khác nghi ngờ liên quan đến rửa tiền, hoặc tội phạm khác liên quan đến rửa tiền; phân tích, xử lý báo cáo, thông tin nghi ngờ liên quan đến hành vi phạm pháp này.

Đối với 313.700 giao dịch chuyển tiền điện tử, theo quy định tại khoản 2 và 3 Điều 20 Nghị định 116/2013 của Chính phủ, cơ sở để xác định giao dịch chuyển tiền điện tử liên quan đến hoạt động rửa tiền, tài trợ khủng bố là các giao dịch liên quan đến tổ chức, cá nhân nằm trong "danh sách đen"; là các trường hợp bị điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan chức năng của Việt Nam và của quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới; nằm trong danh sách cảnh báo của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và của quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới...

Trong khi đó, trước thời điểm khởi tố vụ án về sai phạm tại Vạn Thịnh Phát (ngày 7/10/2022), có 85 công ty thuộc tập đoàn này chuyển tiền ra nước ngoài và 63 công ty nhận tiền từ nước ngoài chuyển về đều không thuộc các trường hợp nêu trên. Vì vậy, Cục Phòng chống rửa tiền không có cơ sở để xác định trong số hơn 313.700 giao dịch chuyển tiền điện tử có giao dịch liên quan đến hoạt động rửa tiền, vận chuyển tiền của các công ty thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.

Còn với 151 báo cáo giao dịch đáng ngờ của SCB gửi Cục cũng không có danh sách các công ty trên, nên Cục không có cơ sở để phân tích, nghi ngờ đối với việc chuyển tiền của nhóm các công ty thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.

Đối với Vụ Quản lý ngoại hối (thuộc Ngân hàng Nhà nước), theo cơ quan điều tra, căn cứ vào các quyết định quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của cơ quan này, thì Vụ không có chức năng kiểm tra, thanh tra hoạt động ngoại hối của các tổ chức, cá nhân nói chung cũng như giao dịch ngoại hối chuyển tiền ra nước ngoài và về Việt Nam nói riêng.

Vụ Quản lý ngoại hối chỉ thống kê, theo dõi số liệu trên cơ sở số liệu báo cáo tổng hợp của từng ngân hàng, mà không có số liệu giao dịch của từng tổ chức hay cá nhân cụ thể. Quá trình theo dõi số liệu tổng hợp của SCB cung cấp, Vụ Quản lý ngoại hối không có cơ sở để phát hiện sự bất thường đối với số liệu tổng hợp về tiền ra nước ngoài và nhận tiền từ nước ngoài chuyển về Việt Nam.

Do đó, cơ quan điều tra không có căn cứ xem xét trách nhiệm của Cục Phòng chống rửa tiền, Vụ Quản lý ngoại hối trong việc các bị cáo, công ty thuộc Tập đoàn Vạn Thịnh Phát và Ngân hàng SCB làm trái quy định về việc chuyển tiền quốc tế.

Bà Lan đang mang bản án tử hình về các tội Đưa hối lộ; Vi phạm quy định về cho vay trong hoạt động của các tổ chức tín dụng và Tham ô tài sản liên quan đến các sai phạm trong giai đoạn một của vụ án.

Bản án của TAND TP HCM ban hành hồi tháng 4 xác định, bà Lan trong 10 năm thâu tóm SCB đã chỉ đạo đồng phạm giải ngân cho nhóm công ty trong hệ sinh thái Vạn Thịnh Phát tổng cộng hơn 2.500 khoản vay. Đến tháng 10/2022, nhóm bà Lan và Vạn Thịnh Phát còn gần 1.300 khoản vay dư nợ 677.000 tỷ đồng gốc và lãi.

Hải Duyên

Vnexpress