Tổng thống Donald Trump: Cơ hội, thách thức và giải pháp (Kỳ 1)
Tổng thống Donald Trump: Cơ hội, thách thức và giải pháp (Kỳ 1)
Ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ là sự kiện then chốt đối với nền kinh tế và địa chính trị toàn cầu. Ông sẽ khởi xướng những thay đổi chính sách sâu rộng trong các lĩnh vực từ chính sách thương mại đến an ninh quốc gia.
Economist Intelligence Unit (EIU) đã phát triển một chỉ số để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng quốc gia đối với nhiệm kỳ tổng thống Trump. Trump Risk Index (TRI) sử dụng các chỉ số định lượng để đo lường mức độ ảnh hưởng sâu rộng của 70 đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ. Điểm rủi ro chung của TRI dựa trên việc đánh giá về mức độ dễ bị tổn thương trong ba lĩnh vực thương mại, nhập cư và an ninh nơi dự kiến sẽ có những thay đổi chính sách quan trọng dưới thời ông Trump.
• Thuế quan cao hơn và hạn chế thương mại (trọng số chỉ số 40%): Với một số miễn trừ và ngoại lệ, EIU nghĩ rằng ông Trump sẽ thực hiện ý định đã nêu của mình là áp dụng thuế quan toàn diện đối với hàng nhập khẩu của Mỹ; ông đã đề xuất mức thuế cố định 10%, mặc dù EIU tin rằng mức thuế này cuối cùng sẽ bị giảm bớt. Nhiều khả năng sẽ có thêm các biện pháp trừng phạt đối với các loại hàng nhập khẩu nhạy cảm về mặt chính trị.
• Chia sẻ gánh nặng an ninh (trọng số chỉ số 40%): Viện trợ quân sự của Mỹ sẽ đi kèm với nhiều điều kiện hơn và ông Trump sẽ tìm cách cân bằng lại các mối quan hệ quốc phòng quan trọng. Chính quyền Trump sẽ tăng cường áp lực buộc các đồng minh quốc phòng phải đóng góp nhiều hơn về tài chính và vật chất.
• Kiểm soát biên giới và an ninh chặt chẽ hơn (trọng số chỉ số 20%): EIU kỳ vọng rằng chính quyền Trump sẽ tăng ngân sách cho việc bảo vệ tường biên giới và các chiến lược răn đe khác. Sẽ có sự tập trung nhiều hơn vào việc trục xuất người di cư và áp đặt một số hình thức hạn chế bổ sung đối với các kênh cho di cư lao động quốc tế và du học hợp pháp.
EIU chỉ định trọng số cao hơn trong TRI cho các trụ cột thương mại và an ninh và trọng số thấp hơn cho nhập cư để phản ánh tầm quan trọng tương đối của các chỉ số trong việc xác định tác động rộng lớn của những thay đổi này đối với nền kinh tế của một quốc gia.
Hầu hết các chỉ số được đánh giá theo các tiêu chí tương đối, chẳng hạn như đánh giá chuẩn so với GDP hoặc dân số của một quốc gia nhưng một số tiêu chí được xem xét theo các giá trị tuyệt đối. EIU áp dụng hệ thống chấm điểm từ 0 (ít ảnh hưởng nhất) đến 100 (nhiều ảnh hưởng nhất) và sử dụng nó làm cơ sở để xếp hạng các khu vực địa lý.
Các đồng minh và đối tác của Mỹ có nhiều lý do để lo lắng nhất
Các đồng minh và đối tác của Mỹ có mức độ ảnh hưởng tổng thể cao nhất với những thay đổi chính sách dưới thời ông Trump vì họ có mối liên hệ thương mại, an ninh và văn hóa sâu sắc nhất với Mỹ. Mức độ phụ thuộc cao hơn này cũng khiến họ phải chịu những thay đổi lớn về định hướng chính sách của Mỹ. Mexico được xếp hạng là quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất với điểm chỉ số là 71.4, do mức độ phụ thuộc cao vào thương mại và nhập cư.
Một số quốc gia Mỹ Latinh khác nằm trong mười quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất do mối liên hệ kinh tế và văn hóa của họ với Mỹ. Các đồng minh NATO (hoặc tương đương) là Đức và Nhật Bản cũng nằm trong số những quốc gia bị ảnh hưởng nhiều hơn (lần lượt xếp thứ ba và thứ bảy). Bên cạnh việc đạt được thặng dư thương mại song phương lớn với Mỹ - một mối quan tâm lớn đối với ông Trump - mỗi quốc gia cũng phụ thuộc vào các điều khoản an ninh của Mỹ và trả một phần tương đối thấp trong GDP cho quốc phòng.
Việt Nam cũng nằm trong Top 10 các quốc gia chịu ảnh hưởng lớn nhất dưới thời Tổng thống Trump. Tuy nhiên, thách thức chủ yếu của Việt Nam đến từ thương mại, các vấn đề khác như an ninh và nhập cư lại không đáng kể.
Các quốc gia chịu ảnh hưởng lớn nhất dưới thời Tổng thống Trump
Nguồn: Economist Intelligence Unit (EIU)
(*) Chú thích: Điểm càng cao thì sự ảnh hưởng càng lớn.
Các quốc gia có mức độ ảnh hưởng thấp với những thay đổi dự kiến dưới thời ông Trump thường là những quốc gia có mối quan hệ xa hơn hoặc ít phụ thuộc hơn với Mỹ. Úc là một ngoại lệ và được xếp hạng là quốc gia ít bị ảnh hưởng thứ hai trong chỉ số của EIU, vì nước này kết hợp mối quan hệ thương mại yếu với Mỹ và mối quan hệ an ninh cân bằng.
Ả-rập Xê-út (xếp hạng 70) là quốc gia ít bị ảnh hưởng nhất với điểm TRI là 9.4. Các mối liên hệ thương mại của nước này với Mỹ đã giảm tầm quan trọng vì Mỹ đã nổi lên như một quốc gia xuất khẩu năng lượng theo đúng nghĩa của mình và chi tiêu mạnh vào quốc phòng (bao gồm cả vũ khí của Mỹ). Mối liên hệ giữa Mỹ và Ả-rập Xê-út đã nồng ấm hơn dưới thời chính quyền Trump đầu tiên so với thời ông Biden. Với việc Mỹ đang gặp rắc rối sau cuộc xâm lược Ukraine, Nga (xếp hạn 63) cũng nổi bật trong số những quốc gia có mức độ ảnh hưởng thấp.
Các quốc gia ít chịu ảnh hưởng dưới thời Tổng thống Trump
Nguồn: Economist Intelligence Unit (EIU)
Thương mại - Thuế quan và chủ nghĩa bảo hộ
Chủ nghĩa bảo hộ dưới thời Trump sẽ tạo ra sự không chắc chắn trong bối cảnh thương mại toàn cầu. Thâm hụt thương mại hàng hóa Mỹ là mối quan tâm kinh tế chính của ông Trump và ông đã chỉ ra kế hoạch giải quyết vấn đề này nếu ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống, bao gồm việc sử dụng các loại thuế quan trừng phạt mà ông đã thường xuyên áp dụng trong nhiệm kỳ trước của mình. Phương pháp cân bằng thương mại của một quốc gia với Mỹ đã trở nên nghiêm trọng trong chỉ số phụ TRI để đánh giá mức độ căng thẳng, cùng với các phương pháp cân bằng và lô hàng theo hướng dẫn Mỹ của các mặt hàng nhạy cảm về chính trị như thép, nhôm và ô tô, những mặt hàng có khả năng cao hơn bị áp thuế.
Hiệp định thương mại tự do (FTA) với Mỹ được đưa vào như một chỉ số đối trọng: FTA sẽ cung cấp một số biện pháp bảo vệ bằng cách khiến việc áp dụng mức thuế quan cao hơn trở nên khó khăn hơn, mặc dù điều này không phải lúc nào cũng có tác dụng răn đe, bằng chứng là việc ông Trump gây sức ép với Hàn Quốc để đàm phán lại thỏa thuận thương mại với Mỹ vào năm 2018.
Các đối tác thương mại lớn của Mỹ dễ bị ảnh hưởng nhất bởi sự thay đổi chính sách thương mại dưới thời Tổng thống Trump
Nguồn: Economist Intelligence Unit (EIU)
Mexico và Canada nằm trong số những nền kinh tế dễ bị tổn thương nhất. Sự xuất hiện của Trung Quốc không có gì đáng ngạc nhiên vì nước này vẫn có thặng dư thương mại song phương lớn nhất với Mỹ hơn bất kỳ nền kinh tế nào khác. Ông Trump đã đe dọa xóa bỏ quy chế thương mại tối huệ quốc (hay cụ thể hơn là trong bối cảnh Mỹ, thu hồi Quy chế “Quan hệ Thương mại bình thường vĩnh viễn” với Trung Quốc).
Mức độ ảnh hưởng cao của Ấn Độ và Việt Nam phản ánh vai trò lớn hơn mà họ hiện đang nắm giữ trong chuỗi cung ứng tập trung vào Mỹ. Đức và Ireland được đánh giá là các nước dễ bị ảnh hưởng nhất ở châu Âu.
