Peter Navarro: Vị cố vấn thương mại nhưng ghét thương mại và những câu chuyện chưa kể
Peter Navarro: Vị Cố vấn thương mại nhưng ghét thương mại
Cố vấn Thương mại Peter Navarro
Từng bị gạt ra ngoài lề, cố vấn của Tổng thống Trump, Peter Navarro, nay trở lại Washington và nhanh chóng đảo lộn hệ thống thương mại toàn cầu.
Vào một ngày tháng 7 trong lành năm ngoái tại Miami, Peter Navarro bước ra khỏi nhà tù liên bang sau 4 tháng thụ án vì tội coi thường Quốc hội. Ông Navarro đã từ chối điều trần trong cuộc điều tra về vụ tấn công Điện Capitol ngày 06/01/2021, một hành động mà ông mô tả là bảo vệ Hiến pháp.
Chỉ vài giờ sau khi được ra tù, ông Navarro đã bay đến Milwaukee để phát biểu tại Đại hội Toàn quốc của Đảng Cộng hòa ủng hộ việc Donald J. Trump tái tranh cử.
Trong phần lớn nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, ông Navarro, Cố vấn thương mại, đã bị gạt ra ngoài lề, bị các quan chức khác xem thường, những người coi quan điểm bảo hộ thương mại của ông là sai lầm về mặt thực tế và gây nguy hiểm cho đất nước.
Nhưng trong chính quyền Trump 2.0, ông Navarro ở tuổi 75 tuổi, một người hoài nghi về thương mại, đã được trao quyền lực mới. Ông quay trở lại Chính phủ với sự tự tin hơn vào tầm nhìn phục hận (revanchist vision) của mình đối với nền kinh tế Mỹ, và với hơn một tá sắc lệnh hành pháp liên quan đến thương mại đã được soạn thảo, nhiều sắc lệnh trong số đó đã được Tổng thống ký. Ông Trump cũng quay trở lại Washington với quyết tâm mạnh mẽ hơn để thực hiện quan điểm ông đã ấp ủ trong nhiều thập kỷ, rằng một hệ thống thương mại không công bằng đang làm tổn hại đến nước Mỹ và cần được thay đổi triệt để.
Khi dấu mốc 100 ngày nhiệm kỳ của Tổng thống Trump đang đến gần, ông Navarro đã giúp ông Trump triển khai nửa tá động thái thương mại lớn nhằm hạn chế sự phụ thuộc của Mỹ vào hàng nhập khẩu và buộc các nhà máy trở lại Mỹ. Những bước này đã đưa thuế quan lên mức chưa từng thấy trong một thế kỷ. Ông Navarro có khả năng là nguồn gốc của một công thức gây tranh cãi mà Nhà Trắng đã sử dụng để tính toán thuế suất dựa trên thâm hụt thương mại của Mỹ.
Trong hơn 20 năm, ông Navarro, người đã học kinh tế tại Harvard và từng là Đảng viên Đảng Dân chủ, đã tuyên bố về tác hại mà các quốc gia khác gây ra cho người lao động Mỹ.
Các nhà kinh tế học chính thống đồng tình với quan điểm của ông Navarro về cách toàn cầu hóa đã phá hủy hàng triệu việc làm trong ngành sản xuất của Mỹ và một số cộng đồng. Nhưng họ lại chỉ trích về thuế quan, cho rằng chúng sẽ phản tác dụng đối với nền kinh tế bằng cách làm tăng giá và làm chậm tăng trưởng.
Edward Alden, thành viên cấp cao của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại chuyên về thương mại, cho biết ông Navarro có lẽ là “cố vấn thương mại tệ nhất trong lịch sử các đời tổng thống hiện đại của Mỹ".
Ông Alden đánh giá nhiều phân tích của ông Navarro có giá trị, như cách Trung Quốc và các quốc gia khác đã áp dụng các chính sách thương mại không công bằng. Nhưng ông cho rằng Navarro đã củng cố những xu hướng tồi tệ nhất của Tổng thống và thúc đẩy "các chính sách thuế quan hỗn loạn đang gây hại lên nền kinh tế Mỹ và toàn cầu".
Ông Navarro từ chối phỏng vấn cho bài viết này. Trong một tuyên bố, ông nói rằng đang thực hiện chỉ thị và tầm nhìn của ông Trump.
Kush Desai, Phát ngôn viên Nhà Trắng, gọi Navarro là "một tài sản vô giá" bởi quan điểm về các chính sách thương mại của Mỹ đang làm suy yếu người lao động Mỹ.
Chính quyền Trump vẫn công khai thống nhất xung quanh việc áp đặt thuế quan, nhưng một số cố vấn ngày càng lo lắng về thiệt hại kinh tế. Đầu tháng 4, ông Navarro công khai tranh cãi về thuế quan với Elon Musk, gọi Tesla là "công ty lắp ráp xe hơi", không phải "nhà sản xuất xe hơi". Ông Musk đáp lại rằng cố vấn thương mại "đần hơn cả một bao gạch", sau đó nói thêm rằng so sánh đó là "không công bằng với gạch".
Ông Navarro - một phần vừa là học giả California mộc mạc, một phần lại là người hiếu chiến - đã quen với những lời xúc phạm. Từ lâu ông đã là một trò cười giữa các nhà vận động hành lang Washington, các chuyên gia viện nghiên cứu và nhà kinh tế học, những người đã cảm thấy khó chịu với ý tưởng của ông, chế giễu ông vì những điều kỳ quặc, như tạo ra một chuyên gia hư cấu tên là Ron Vara (đảo ngược của tên Navarro) mà ông trích dẫn trong sách của mình.
"Nó giống như bổ nhiệm một người tin rằng trái đất phẳng để phụ trách NASA", Bryan Riley - Giám đốc Sáng kiến Tự do Thương mại tại Liên minh Người nộp thuế Quốc gia, một nhóm vận động hành lang bảo thủ, nói.
Nhưng ông Navarro, một giáo sư đại học có tài sản khiêm tốn trong một chính quyền đầy tỷ phú, dường như chỉ được thúc đẩy thuần túy bởi ý thức hệ và sứ mệnh, không phải bởi mong muốn có tiền hoặc danh tiếng. Và ông tin rằng ý tưởng của mình đã được chứng minh là đúng.
"Không thể tin cậy cộng đồng học thuật trong việc phê bình kinh tế học của Trump", ông Navarro nói trong một cuộc phỏng vấn với The New York Times vào tháng 1/2025. "Và họ có vấn đề về uy tín vì đã liên tục báo động sai về những mối nguy hại không có thật. Họ cứ làm như vậy suốt nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump", ông nói. "Chúng tôi đúng. Họ sai. Hết chuyện”.
Richard Grenell, từng là quan chức trong chính quyền Trump
Richard Grenell, cựu quan chức chính quyền Trump và là Chủ tịch tạm thời của Trung tâm Kennedy, nói rằng Mỹ phải hành động để mở rộng cơ sở sản xuất của mình, và rằng ông Navarro "hoàn toàn tập trung" vào sứ mệnh đó.
"Nếu chúng ta không ép buộc các quốc gia khác, chúng ta sẽ không thể làm bất cứ thứ gì; chúng ta sẽ chỉ là một quốc gia tiêu thụ. Và điều đó sẽ đánh dấu sự kết thúc của chúng ta", ông nói.
"Một hạt bụi nhỏ trong biển người mênh mông"
Cách Miami khoảng 90 dặm về phía Bắc, nơi ông thụ án tù sau này, ông Navarro đã có những khoảnh khắc hạnh phúc nhất thời thơ ấu của mình. Cha ông chơi kèn clarinet và saxophone trong một ban nhạc nhà hát mùa đông ở Florida. Cậu bé Navarro bán dừa và bơ, đạp xe ngang qua Mar-a-Lago và dọc theo những bãi biển nguyên sơ kéo dài nhiều dặm.
Ông Navarro đã phát biểu với báo chí ngay trước khi trình diện tại nhà tù liên bang ở Miami vào năm ngoái.
Sau khi cha mẹ ly hôn, ông sống cùng mẹ - người làm việc như thu ngân và sau đó là quản lý tại Saks Fifth Avenue. Họ sống trong cảnh thiếu thốn tài chính. Ông Navarro là một học sinh giỏi và được học bổng vào Đại học Tufts. Tò mò về thế giới, ông tham gia Lực lượng Hòa bình và đến Thái Lan, đi du lịch đến Lào, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Miến Điện và Malaysia trong những kỳ nghỉ lễ của mình.
"Điều đó khiến bạn trở nên khiêm tốn", ông Navarro chia sẻ trong cuộc phỏng vấn với The Times vào tháng 2/2025. "Bạn chỉ là một hạt bụi nhỏ trong biển người mênh mông".
Ông Navarro tiếp tục nhận bằng tiến sĩ kinh tế tại Harvard. Ông tin vào lợi ích của thương mại tự do, và vào năm 1984, ông đã xuất bản cuốn sách đầu tiên, với một chương bảo vệ nó.
Ông dạy kinh doanh và kinh tế, đầu tiên ở San Diego và sau đó tại Đại học California, Irvine, nơi ông trở thành giáo sư chính thức và làm việc trong hơn 20 năm. Ban đêm ông giảng dạy, ban ngày viết sách ("Big Picture Investing" và "If It's Raining in Brazil, Buy Starbucks") và xuất hiện với tư cách bình luận viên trên truyền hình.
Ông viết cho các tạp chí kinh tế uy tín và đồng tác giả một bài báo với người sau đó đạt giải Nobel. Là người yêu không khí trong lành và tập thể dục, ông còn bơi lội, đạp xe, chèo thuyền, tham gia các cuộc thi ba môn phối hợp.
Ông cũng quan tâm đến chính trị. Là một nhà môi trường và người theo chủ nghĩa tự do xã hội, ông đã nhiều lần ra tranh cử với tư cách đảng viên Đảng Dân chủ, phát biểu tại Đại hội Toàn quốc Đảng Dân chủ năm 1996. Ông cũng tranh cử chức thị trưởng San Diego, trong một chiến dịch tập trung vào việc ngăn chặn các nhà phát triển lớn.
Chính việc Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001 đã tạo ra sự thay đổi đối với ông Navarro, cả về Đảng Dân chủ và sự nghiệp của ông.
Vào đầu những năm 2000, ông bắt đầu tập trung vào tác động của Trung Quốc đối với thương mại. Ông giao cho sinh viên của mình nghiên cứu về cách người Trung Quốc có thể định giá sản phẩm của họ rẻ hơn so với phần còn lại của thế giới.
Phát hiện chính của ông không chỉ có lao động giá rẻ thúc đẩy giá thành, mà còn là một loạt cách thức thực hành thương mại gian lận, bao gồm trợ cấp xuất khẩu, thao túng tiền tệ, thiếu bảo vệ người lao động và môi trường.
Những ý tưởng đó dẫn đến ba cuốn sách ông viết. Một trong số đó ông viết cùng Greg Autry và xuất bản vào năm 2011, đã được chuyển thành phim tài liệu do Martin Sheen thuyết minh. Trong bộ phim, ông Navarro trao đổi với các nhà vận động hành lang doanh nghiệp từ phía sau máy quay, và chia sẻ với các công đoàn lao động về việc chuyển việc làm ra nước ngoài đã làm tổn hại đến người lao động Mỹ như thế nào. Bộ phim bị chỉ trích trên báo chí là quá khích, nhưng nó đã nhận được sự ủng hộ từ ông Trump.
Robert C. O'Brien, cựu Cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump, là bạn lâu năm, cho biết ông Navarro luôn quan tâm đến người lao động.
"Peter của tôi đâu?"
Ông Navarro là cố vấn cho chiến dịch tranh cử năm 2016 của Trump. Sau khi ông Trump thắng cử, ông Navarro được hứa hẹn một vị trí uy tín làm người đứng đầu Hội đồng Kinh tế Quốc gia, ông viết trong cuốn sách năm 2022, "Taking Back Trump's America" (tạm dịch: “Giành lại nước Mỹ của Trump”).
Thế nhưng, vị trí đó được trao cho cựu Chủ tịch Goldman Sachs Gary Cohn, và theo mô tả của ông Navarro, một "người theo chủ nghĩa toàn cầu", người sẽ trở thành đối thủ của ông. Ông Navarro được bổ nhiệm lãnh đạo Hội đồng Thương mại Quốc gia mới thành lập, nhưng cơ quan này gần như không được cấp nguồn lực.
Ông Cohn và những người khác trong chính quyền coi các đề xuất của ông Navarro, từ việc rút khỏi NAFTA đến áp đặt thuế quan cao, là có hại cho nước Mỹ và họ đã cố gắng cản trở ông Navarro với một loạt rào cản.
Một chiến lược được triển khai để ngăn ông Navarro một mình lẻn vào Phòng Bầu dục. Không giống như các cố vấn khác, ông Navarro không được mời phát biểu tại cuộc họp thương mại hàng tuần, và sẽ phải lén đưa các biểu đồ của mình vào để thuyết trình không theo lịch trình.
Nhưng ông Trump, cũng là người hoài nghi về thương mại, đôi khi sẽ hỏi riêng về ông Navarro, nói: "Peter của tôi đâu?".
Ông Navarro cho biết sếp của ông thường hay nói, "Peter của tôi đâu rồi?"
Không lâu sau, ông Navarro cùng với Bộ trưởng Thương mại Mỹ Wilbur Ross thành công thuyết phục Tổng thống áp thuế quan lên thép và nhôm, và sau đó ông Cohn rời Nhà Trắng. Nhưng ông Navarro lại tìm thấy những người khác để đụng độ. Ông đã có một số "trận chiến mang tính lịch sử" với Steven Mnuchin - Bộ trưởng Tài chính Mỹ khi đó, trong Phòng Tình huống và Phòng Bầu dục về việc có nên đàm phán thương mại với Trung Quốc hay không, ông O'Brien nhớ lại.
Ông Navarro đảm nhận các dự án khác như cứu một nhà máy đóng tàu ở Philadelphia sắp phá sản bằng cách bảo đảm các hợp đồng Hải quân mới cho nó. Ông đến Thụy Sĩ để cải cách một hiệp ước bưu chính quốc tế đã có lợi cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc, trong khi gây hại cho người Mỹ. Và ông đóng vai trò quan trọng trong việc huy động các công ty như General Motors, Honeywell và Abbott trong đại dịch để sản xuất khẩu trang, máy thở và xét nghiệm COVID, khi chuỗi cung ứng đổ vỡ và các bệnh viện Mỹ thiếu nguồn cung.
Wendell Weeks - Giám đốc điều hành của Corning cho biết ông Navarro đã làm việc với ông để tìm nguồn cung cấp lọ thủy tinh như một phần của nỗ lực phân phối vắc-xin của Chính phủ.
Ông Weeks gọi chương trình này là "một trong những điều tuyệt vời nhất mà tôi đã thấy Chính phủ làm". Ông tiếp tục nói chuyện với ông Navarro về nỗ lực của Corning trong việc sản xuất các tấm pin mặt trời, cáp quang và dược phẩm tại Mỹ.
Những gián đoạn của đại dịch đã minh chứng cho cảnh báo của ông Navarro về rủi ro khi phụ thuộc vào chuỗi cung ứng nước ngoài, đặc biệt là những chuỗi đi qua Trung Quốc.
Nhưng khi Mỹ rơi vào đại dịch, ông Navarro ngày càng dính líu vào các thuyết âm mưu. Ông tranh cãi với Anthony Fauci, cựu Cố vấn y tế chính của Tổng thống Trump, về việc sử dụng hydroxychloroquine để điều trị COVID-19, một phương thuốc mà chính ông Trump quảng bá và ông Navarro ủng hộ mạnh mẽ.
Tại một cuộc mít tinh ở Greenville, N.C., vào tháng 10/2024, ông Trump đã ca ngợi ông Navarro là "một tiếng nói mạnh mẽ về những gì bạn và tôi tin tưởng".
Phản ứng dữ dội
Câu hỏi hiện nay là liệu các mức thuế quan có thể chịu đựng được phản ứng dữ dội mà chúng đang gây ra - và đem lại bất cứ điều gì giống như những gì ông Trump và ông Navarro đã hứa hẹn.
Chính quyền Trump đã áp thuế ít nhất 10% lên gần như tất cả sản phẩm nhập vào Mỹ. Họ áp thuế các các mặt hàng liên quan đến an ninh quốc gia như thép, nhôm, ô tô; và mở các cuộc điều tra có thể dẫn đến thuế đối với đồng, gỗ, chất bán dẫn và dược phẩm. Họ đã đưa ra thuế quan toàn cầu cao hơn đối với gần 60 quốc gia, sau đó ông Trump đã tạm dừng trong 90 ngày để cho phép đàm phán.
Các nhà sản xuất ô tô, nhà sản xuất điện tử, nông dân và những người khác đã gây áp lực lên Nhà Trắng về thiệt hại tiềm tàng do thuế quan gây ra. Các công ty nhỏ nói rằng họ có nguy cơ phá sản.
Ông Scott Bessent, Bộ trưởng Bộ Tài chính Mỹ, đã thúc đẩy việc giảm thuế quan
Một số cố vấn như Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett đã lên tiếng ủng hộ mức thuế thấp hơn có thể được sử dụng như đòn bẩy để mở cửa thị trường nước ngoài.
Nhưng ông Navarro đã tiếp tục thúc đẩy cách áp thuế đối đa. Mặc dù ông đã nói rằng Mỹ sẽ không tự mình sản xuất mọi thứ cần thiết, ông phản đối các miễn trừ thuế quan, ngay cả đối với những thứ không được sản xuất ở Mỹ. Theo một nguồn tin thân cận với Navarro, ông hiểu rõ rằng thời điểm chính trị thuận lợi để áp đặt thuế quan quy mô lớn có thể không kéo dài. Chính vì vậy, ông kiên quyết phản đối mọi trường hợp ngoại lệ, lo ngại rằng một khi bắt đầu nhượng bộ, các nhóm lợi ích đặc biệt sẽ làm suy yếu toàn bộ chính sách thuế quan.
Thế nhưng, trước áp lực từ bất ổn của thị trường trái phiếu, đầu tháng 4, Tổng thống Trump đã phải nhượng bộ, quyết định tạm hoãn việc áp dụng nhiều loại thuế quan toàn cầu. Không dừng lại ở đó, ông còn miễn trừ các sản phẩm điện tử khỏi danh sách hàng hóa Trung Quốc bị đánh thuế, đồng thời gợi ý khả năng sẽ áp dụng những ngoại lệ tương tự cho nhiều ngành công nghiệp khác, trong đó có ô tô.
Giữa cảnh hỗn loạn, tin đồn lan truyền rằng ông Navarro đang gặp khó khăn, liệu ông có bị buộc phải rời đi hay không.
Trên chương trình "Meet the Press" ngày 13/04, ông Navarro đã phủ nhận các báo cáo cho rằng ông đã bị gạt ra ngoài lề, và nói rằng chính sách của chính quyền vẫn là "không miễn trừ, không ngoại lệ". Mọi thứ ông Navarro nói đều diễn ra theo kế hoạch.
Theo lời ông, cái được mô tả là "hỗn loạn" thực chất là một chiến lược có chủ đích, trong đó Mỹ đang đồng thời đàm phán với hơn 90 quốc gia - những nước đã buộc phải thừa nhận các hành vi không công bằng trong thương mại của họ.
"Đó là ván cờ 3D của Trump và những người lo lắng cần phải tin tưởng vào Trump", ông nói thêm.
Nhiều nhà kinh tế học lập luận rằng thuế quan kìm hãm đầu tư kinh doanh và chi tiêu tiêu dùng, gây tác dụng ngược đối với các nhà máy của Mỹ bằng cách làm tăng chi phí nguyên liệu thô và đầu vào của họ.
Và mặc dù ông Navarro quan tâm đến việc giúp đỡ người lao động, các nhà kinh tế học như David Autor của Viện Công nghệ Massachusetts nói rằng gánh nặng thuế quan thực sự sẽ rơi vào người nghèo nhất, vì họ chi một phần lớn hơn thu nhập của họ cho hàng hóa bị đánh thuế.
Ông Autor nói rằng "khó có thể nói nhiều điều rất tích cực về chính sách này" và khả năng giúp Mỹ cạnh tranh với Trung Quốc.
Ông Navarro vẫn khẳng định rằng thuế quan không làm tăng giá, chúng thúc đẩy năng suất và khiến các nhà cung cấp nước ngoài cắt giảm giá của họ để duy trì quyền tiếp cận thị trường Mỹ. Ông lập luận, các chính sách khác của Trump như giảm quy định, giảm thuế và năng lượng rẻ hơn, cũng sẽ thúc đẩy nền kinh tế và giữ lạm phát ở mức thấp.
"Tổng thống Donald Trump đã chứng minh rằng thuế quan có hiệu quả cho người dân Mỹ", ông Navarro nói hồi tháng 1/2025. "Nó sẽ không gây đau đớn cho nước Mỹ. Nó sẽ là một điều tuyệt vời".
- 12:00 23/04/2025
