Còn hơn 64.000 tỷ chưa chi, lao động thất nghiệp vẫn nhận trợ cấp 'chưa đủ sống'
Còn hơn 64.000 tỷ chưa chi, lao động thất nghiệp vẫn nhận trợ cấp 'chưa đủ sống'
Quỹ Bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) có số dư lũy kế hơn 64.300 tỷ đồng tính đến cuối năm 2024, nhưng mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hiện tại được cho là thấp và chưa đủ sống với nhiều người lao động.
'Trợ cấp thấp, thời gian hưởng chưa công bằng'
Anh Đinh Viết B., một công nhân tại TPHCM, đã đóng BHTN hơn 13 năm nhưng khi nghỉ việc chỉ được hưởng tối đa 12 tháng trợ cấp, đây là mức hưởng cố định cao nhất theo quy định hiện hành. Phần thời gian đóng vượt quá 12 năm, anh B. không được cộng thêm hay bảo lưu cho lần sau, điều này khiến những lao động tham gia BHTN lâu năm, đóng góp nhiều như anh B. cảm thấy không công bằng.
“Việc giới hạn cứng thời gian hưởng tối đa 12 tháng vô tình khiến những người đóng dài hạn nhận được ít hơn so với đóng góp thực tế. Điều này làm mất đi tính khuyến khích gắn bó với hệ thống bảo hiểm", anh B. nói.
Ngoài ra, anh B. còn cho rằng, mức hưởng chỉ bằng 60% mức lương bình quân của 6 tháng đóng gần nhất và không vượt quá 5 lần lương tối thiểu vùng là quá thấp. Thực tế, phần lớn người lao động đóng ở mức tối thiểu nên chỉ nhận khoảng 3 – 4 triệu đồng/tháng khi thất nghiệp.
Ảnh minh họa. |
Mức này không đủ trang trải chi phí sinh hoạt cơ bản như thuê nhà, điện nước, nuôi con, chưa kể đến việc học nghề hay tìm công việc mới.
“Công nhân như tôi nhận vài triệu mỗi tháng thì chi tiêu gần như hết cho tiền trọ và sinh hoạt. Lấy gì để nuôi con hay xoay xở khi thất nghiệp kéo dài”, anh B. nói.
Bà bà Hồ Thị Kim Ngân, Phó ban Quan hệ lao động (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) cho rằng, tỷ lệ hưởng BHTN tối đa 60% mức lương đóng BHXH trông có vẻ hợp lý, nhưng nếu quy đổi ra tiền thực nhận, chỉ hơn 3 triệu đồng mỗi tháng là quá ít để một gia đình công nhân có thể sống khi mất việc.
Theo bà Ngân, phần lớn người lao động buộc phải tìm việc mới ngay hoặc chuyển sang lao động tự do như chạy xe công nghệ, bán hàng rong... Rất ít người có điều kiện học nghề mới.
Nếu trợ cấp chỉ mang tính tượng trưng, không đủ duy trì cuộc sống thì chính sách BHTN khó có thể tạo động lực giúp người lao động tái gia nhập thị trường lao động.
Đề xuất tăng mức hưởng
Góp ý trong sửa đổi Luật việc làm, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã đề xuất nâng mức hưởng lên 75% lương bình quân đóng BHTN, đồng thời bỏ giới hạn thời gian hưởng tối đa 12 tháng, chuyển sang tính theo số năm đóng bảo hiểm để đảm bảo tính công bằng, tương xứng với mức đóng.
Tính đến cuối năm 2024, Quỹ BHTN đang có số dư lũy kế trên 64.300 tỷ đồng, với khoảng 16 triệu người tham gia, chiếm 34% lực lượng lao động trong độ tuổi.
Theo chuyên gia lao động Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội, chính sách BHTN cần được điều chỉnh theo xu hướng tối đa hóa quyền lợi cho người lao động, trên cơ sở cân đối hợp lý nguồn lực của Quỹ. Không nên để kết dư lớn trong khi người lao động mất việc lại chỉ được hưởng mức không đủ trang trải cuộc sống. Việc không giải ngân hiệu quả nguồn quỹ trong khi người lao động cần hỗ trợ là đi ngược mục tiêu nhân văn của chính sách an sinh xã hội.
Trợ cấp thất nghiệp không chỉ là "cứu cánh" mà còn là động lực để người lao động an tâm, cống hiến, từ đó nâng cao năng suất lao động và giúp doanh nghiệp giữ chân nhân lực chất lượng.
Ông Bùi Sỹ Lợi cho rằng, cầm xem lại quy định mức hưởng BHTN tối đa 12 tháng. Bởi, nguyên tắc có đóng - có hưởng phải được thực hiện công bằng. Người lao động đóng càng lâu thì phải được hưởng tương xứng, không thể cào bằng tất cả.
“Việc ấn định cứng 12 tháng là không hợp lý và chưa phản ánh đúng mức độ đóng góp dài hạn của nhiều người lao động – đặc biệt là nhóm công nhân, viên chức, người lao động có thời gian làm việc hàng chục năm”, ông Lợi nói.
Theo chuyên gia lao động, thay vì giới hạn thời gian nhận trợ cấp, thời gian hưởng nên được tính theo số năm đóng BHTN.
Ví dụ, mỗi năm đóng được tính tương ứng với 1 tháng trợ cấp. Người lao động có 15 năm tham gia có thể được hưởng 15 tháng trợ cấp, thay vì chỉ 12 tháng như quy định hiện hành.
Cách tính này vừa đảm bảo công bằng, vừa khuyến khích người lao động tham gia BHTN lâu dài, đồng thời tăng niềm tin vào chính sách an sinh.
Tham gia sâu vào đào tạo nghề Ông Bùi Sỹ Lợi cũng lưu ý thêm, BHTN về bản chất là một quỹ ngắn hạn, có tính phòng ngừa, hỗ trợ. Nhưng nếu chỉ dừng ở trợ cấp, chi trả trong thời gian thất nghiệp thì chưa đủ. "Tôi vẫn kỳ vọng quỹ này tham gia sâu hơn vào đào tạo lại nghề, giúp duy trì việc làm, giữ chân người lao động trong thị trường" - lời ông Lợi. Ông cho rằng, trong bối cảnh thị trường lao động liên tục thay đổi, đặc biệt là do tác động của tự động hóa, chuyển đổi số và suy thoái kinh tế, việc người lao động bị thay thế hoặc mất kỹ năng phù hợp là khó tránh khỏi. Tuy nhiên, thay vì chờ mất việc rồi hưởng trợ cấp thất nghiệp, quỹ BHTN nên chủ động hơn trong việc phòng ngừa thất nghiệp, thông qua các chương trình đào tạo lại, nâng cao kỹ năng. |
Vũ Điệp
- 05:00 04/06/2025
