Cho vay ngang hàng Việt Nam: Bước ngoặt pháp lý định hình lại thị trường
Cho vay ngang hàng Việt Nam: Bước ngoặt pháp lý định hình lại thị trường
Khung pháp lý mới cho hoạt động cho vay ngang hàng (P2P Lending) tại Việt Nam đang định hình sân chơi mới, mang đến cả cơ hội và thách thức cho các doanh nghiệp trong ngành. Các quy định này đã tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng và có tác động đến chiến lược vận hành, quản trị rủi ro và tiềm năng tăng trưởng của toàn thị trường.
Ngày 01/07/2025, Nghị định số 94/2025/NĐ-CP của Chính phủ về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát trong lĩnh vực ngân hàng đã chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước tiến mới trong việc tạo lập hành lang pháp lý hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng.
Để triển khai việc thử nghiệm giải pháp cho vay ngang hàng theo quy định tại Nghị định nói trên, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành 2 quyết định trong việc tạo lập môi trường và điều kiện thử nghiệm.
Đầu tiên là Quyết định số 2866/QĐ-NHNN ngày 22/07/2025 quy định về dư nợ tối đa đối với một khách hàng vay tại một giải pháp cho vay ngang hàng là 100 triệu đồng. Đồng thời, giới hạn được thiết lập đối với tổng dư nợ của mỗi khách hàng tại tất cả các giải pháp cho vay ngang hàng cùng tham gia cơ chế thử nghiệm là 400 triệu đồng.
Tiếp theo đó là Quyết định số 2970/QĐ-NHNN ngày 11/08/2025 quy định hướng dẫn về việc kết nối, báo cáo và kiểm tra thông tin tín dụng của khách hàng giữa các công ty cho vay ngang hàng và Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC). Quyết định này quy định cụ thể về điều kiện kỹ thuật để thực hiện kết nối với CIC, danh mục chỉ tiêu, thời hạn và tần suất cung cấp, quyền và nghĩa vụ của công ty tham gia cơ chế thử nghiệm khi kết nối với CIC.
Người viết đã trao đổi với ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi để làm rõ hơn về khung pháp lý mới cho P2P Lending tại Việt Nam.
Ông Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi
|
Minh bạch hay hãm tăng trưởng?
Theo ông, việc giới hạn dư nợ 400 triệu đồng/khách hàng tạo ra cơ hội và rủi ro gì cho các công ty P2P?
Ông Nguyễn Quang Huy: Giới hạn dư nợ theo Quyết định 2866/QĐ-NHNN vừa là “khung an toàn” nhưng cũng là “phanh tăng trưởng”.
Về mặt tích cực, giới hạn 100 triệu đồng/giải pháp và 400 triệu đồng/khách hàng là “đường biên” quan trọng để hạn chế rủi ro tín dụng lan rộng; từ đó, tạo vùng an toàn cho hệ thống, giảm thiểu tình trạng vay chéo, đồng thời củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư đang e ngại rủi ro mất vốn.
Tuy nhiên, giới hạn này sẽ có tác động tiềm ẩn, là chiếc phanh thu hẹp không gian thị trường. Các khách hàng doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc hộ kinh doanh cá thể có nhu cầu vốn trung bình và lớn hơn sẽ khó tiếp cận kênh P2P. Hệ quả là một bộ phận khách hàng tiềm năng có thể dịch chuyển sang kênh tín dụng phi chính thức.
Để dung hòa giữa tuân thủ và tăng trưởng, các doanh nghiệp P2P cần có chiến lược linh hoạt, thiết kế sản phẩm chuỗi khoản vay nhỏ thay vì một khoản lớn, nhưng vẫn trong khung pháp lý.
Ngoài ra, cần chủ động kiến nghị NHNN về cơ chế nâng hạn mức theo tiêu chuẩn tín dụng (ví dụ khách hàng có lịch sử trả nợ 12-24 tháng tốt có thể được nâng mức).
Việc bắt buộc kết nối và báo cáo dữ liệu với Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia (CIC) theo Quyết định 2970/QĐ-NHNN mang lại lợi ích và thách thức nào?
Đây được xem là “tấm gương minh bạch”, đánh dấu bước tiến quan trọng để P2P từ “mô hình thí điểm công nghệ” trở thành một “người chơi chính thức trong hệ sinh thái tài chính”.
Điểm sáng lớn nhất là CIC trở thành nguồn dữ liệu hội tụ, giúp các nền tảng P2P lọc bỏ khách hàng vay trùng lặp, cải thiện độ chính xác của mô hình chấm điểm tín dụng và chứng minh minh bạch trước nhà đầu tư.
Thách thức đi kèm là việc kết nối an toàn, chuẩn hóa dữ liệu, bảo mật thông tin cá nhân… đều đòi hỏi chi phí công nghệ cao và năng lực vận hành chuyên nghiệp, có thể trở thành rào cản lớn đối với các công ty quy mô nhỏ.
Để biến thách thức thành lợi thế, doanh nghiệp có thể tham gia hạ tầng dùng chung để chia sẻ chi phí. Đồng thời, tạo lợi thế cạnh tranh bằng dữ liệu, kết hợp thông tin chính thống từ CIC với dữ liệu thay thế (lịch sử viễn thông, thương mại điện tử, ví điện tử) để xây dựng mô hình chấm điểm tín dụng “lai” (hybrid) chính xác hơn.
Cơ hội lớn nhất mà cơ chế thử nghiệm có kiểm soát mang lại cho việc đổi mới sáng tạo và thu hút vốn đầu tư là gì?
Sandbox theo Nghị định 94/2025/NĐ-CP vừa là “bệ phóng”, vừa là “bộ lọc” cho thị trường.
Về cơ hội, Sandbox mở ra không gian thử nghiệm có giám sát và rủi ro pháp lý tối thiểu, cho phép P2P chứng minh năng lực quản lý rủi ro, hiệu quả mô hình kinh doanh và khả năng đáp ứng nhu cầu tín dụng chính đáng của xã hội. Hơn nữa, Sandbox còn được xem như “cửa ngõ” quan trọng, trở thành “tem chứng nhận uy tín” để thu hút vốn đầu tư.
Về thách thức, khi kết thúc giai đoạn thử nghiệm và bước ra thị trường chính thức, các công ty phải đối mặt với hành lang pháp lý chính thức chặt chẽ hơn về vốn, quản trị và dự phòng rủi ro. Nếu không chuẩn bị từ sớm, nhiều công ty sẽ gặp khó khăn. Đồng thời, sự tham gia của các tổ chức lớn như ngân hàng, tập đoàn công nghệ sẽ làm cuộc cạnh tranh khốc liệt hơn.
Doanh nghiệp cần chuẩn bị gì để tham gia thử nghiệm cho vay ngang hàng?
Doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình chiến lược để tận dụng Sandbox.
Xây dựng lộ trình 2 tầng: Phát triển mô hình tinh gọn để thử nghiệm trong Sandbox; song song đó phải chuẩn bị các nguồn lực (vốn, quản trị) cho giai đoạn hoạt động chính thức.
Chủ động tìm kiếm đối tác chiến lược (ngân hàng, quỹ đầu tư) ngay trong giai đoạn Sandbox để sẵn sàng tăng tốc khi ra khỏi cơ chế thử nghiệm.
Tận dụng Sandbox như một "cửa sổ gọi vốn": Sử dụng dữ liệu vận hành thực tế (tỷ lệ nợ xấu, tỷ lệ hoàn trả) để chứng minh hiệu quả và thuyết phục nhà đầu tư.
Thanh lọc và thúc đẩy thị trường
Các quy định mới của NHNN tác động đến lợi ích và rủi ro của bên cho vay và người đi vay như thế nào?
Nhà đầu tư (bên cho vay) sẽ được bảo vệ tốt hơn nhờ giới hạn dư nợ giúp giảm rủi ro tập trung và dữ liệu từ CIC giúp tăng tính minh bạch. Tuy nhiên, lợi nhuận có thể giảm nhẹ khi các công ty P2P phải gánh thêm chi phí tuân thủ, khiến mức sinh lời không còn “cao vượt trội” như giai đoạn đầu.
Người vay được bảo vệ khỏi tình trạng vay nợ quá mức. Những người có lịch sử tín dụng tốt sẽ có cơ hội tiếp cận các khoản vay với lãi suất hợp lý hơn. Ngược lại, các cá nhân và hộ kinh doanh có nhu cầu vốn lớn sẽ thấy P2P kém hấp dẫn, có nguy cơ bị đẩy sang khu vực tín dụng phi chính thức.
Chìa khóa nằm ở việc NHNN thiết kế một lộ trình nới dần hạn mức tín dụng và khuyến khích dữ liệu mở. Nếu làm được điều này, P2P Lending sẽ vừa đảm bảo an toàn, vừa duy trì được tính linh hoạt để cạnh tranh với kênh tài chính truyền thống.
Các điều kiện tham gia Cơ chế thử nghiệm sẽ định hình lại thị trường P2P Lending Việt Nam ra sao?
Các điều kiện tham gia Sandbox về pháp nhân, quản trị, và khung rủi ro sẽ có tác động tích cực trong việc “thanh lọc” thị trường, loại bỏ các công ty yếu kém về năng lực. Theo đó, giúp người dùng và nhà đầu tư yên tâm hơn khi lựa chọn các nền tảng uy tín, đưa P2P Việt Nam trở thành một phần chính thống của hệ thống tài chính.
Tuy nhiên, rủi ro tiềm ẩn là nếu các điều kiện này quá cao, nhiều công ty nhỏ nhưng sáng tạo sẽ không có cơ hội tham gia, dẫn đến sự tập trung hóa thị trường và làm giảm tính cạnh tranh. Khi đó, nguy cơ các hoạt động tín dụng nhỏ lẻ dịch chuyển ra ngoài vòng kiểm soát là hoàn toàn có thật.
Nhìn chung, khung pháp lý mới cho P2P Lending là con dao hai lưỡi. Một mặt, tạo ra nền móng cho thị trường phát triển minh bạch, an toàn, bền vững và trở thành một trụ cột bổ trợ quan trọng cho hệ thống tài chính chính thức. Mặt khác, nó cũng có thể thu hẹp dư địa cho sự đổi mới nếu cả doanh nghiệp và nhà quản lý không có những điều chỉnh linh hoạt.
Về phía doanh nghiệp P2P, đây là cơ hội để chuyển mình từ startup công nghệ đơn thuần sang một tổ chức tài chính bán chính thống, có năng lực tuân thủ, quản trị rủi ro và biết cách khai thác dữ liệu để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.
Về phía nhà quản lý, thách thức là phải cân bằng giữa việc kiểm soát rủi ro và khuyến khích sáng tạo. Điều này có thể đạt được thông qua việc xây dựng một khung pháp lý phân tầng, có lộ trình nới lỏng điều kiện và hỗ trợ bằng các hạ tầng dùng chung.
Nếu thực hiện tốt cả 2 vai trò này, Việt Nam hoàn toàn có thể hình thành một thị trường P2P Lending vừa minh bạch, an toàn, vừa năng động, sáng tạo, đủ sức cạnh tranh trong khu vực.
Xin cảm ơn ông.
- 12:00 09/10/2025
