Chuyên gia: Trái phiếu xanh khó lan tỏa nếu chi phí phát hành còn quá cao
Chuyên gia: Trái phiếu xanh khó lan tỏa nếu chi phí phát hành còn quá cao
Thị trường trái phiếu bền vững tại Việt Nam hiện có quy mô nhỏ, chỉ chiếm 1.6% tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp, trong khi tỷ lệ này của thế giới đạt 4% và khu vực châu Á khoảng 8%. Các chuyên gia cho rằng chi phí phát hành cao, thiếu ưu đãi và chưa có hệ sinh thái hỗ trợ đồng bộ là nguyên nhân khiến loại hình này phát triển chậm.
Báo cáo tại hội thảo chuyên đề do nhóm nghiên cứu BIDV tổ chức ngày 07/10 cho biết, đến cuối năm 2024, tổng giá trị trái phiếu xanh, xã hội và bền vững (GSS) phát hành trong nước đạt khoảng 19.9 ngàn tỷ đồng, trong đó 73% do các tổ chức tín dụng thực hiện.
Tổng dư nợ trái phiếu doanh nghiệp cùng kỳ đạt 1.27 triệu tỷ đồng, nghĩa là quy mô trái phiếu GSS chỉ chiếm 1.56%. Trong khi đó, tỷ lệ này trên toàn cầu là 4% và ở châu Á là 8%, cho thấy Việt Nam còn nhiều dư địa để phát triển. Tính đến 31/05/2025, dư nợ tín dụng xanh của hệ thống ngân hàng khoảng 705 ngàn tỷ đồng, tương đương 4.3% tổng dư nợ nền kinh tế - gần bằng mức trung bình của các nước mới nổi nhưng vẫn thấp hơn mục tiêu 10% mà Ngân hàng Nhà nước đặt ra.
Thị trường trái phiếu xanh tại Việt Nam vẫn đang phụ thuộc chủ yếu vào một số ngân hàng thương mại lớn. Nguồn: Nhóm nghiên cứu BIDV
|
Theo nhóm nghiên cứu BIDV, các tổ chức tín dụng hiện chủ yếu sử dụng nguồn vốn của chính mình để phát triển kênh trái phiếu bền vững, trong khi chưa có cơ chế hỗ trợ tài chính cụ thể từ Nhà nước. Điều này khiến quy mô phát hành còn khiêm tốn và chi phí cao.
Trên thực tế, chi phí phát hành trái phiếu xanh gần như không thấp hơn so với trái phiếu thông thường, trong khi doanh nghiệp phải chi thêm cho việc xây dựng khung trái phiếu, thuê đơn vị tư vấn và đánh giá độc lập (SPO), kiểm toán cũng như lập báo cáo tác động môi trường - xã hội định kỳ trong suốt vòng đời trái phiếu. Đại diện một ngân hàng thương mại cho biết quy trình báo cáo trước và sau phát hành hiện “rất nặng so với thông lệ quốc tế”, đặc biệt chi phí hậu phát hành cao do phải thực hiện kiểm toán độc lập hàng năm. “Thị trường còn non trẻ, hầu hết tổ chức đều đang tự mò mẫm”, vị này chia sẻ.
Ngoài chi phí, thị trường trong nước vẫn thiếu một hệ sinh thái hỗ trợ đầy đủ. Việt Nam hiện chưa có nhiều đơn vị tư vấn và tổ chức đánh giá SPO trong nước đạt chuẩn quốc tế, khiến phần lớn doanh nghiệp phải thuê dịch vụ từ nước ngoài. Việc thiếu nhân sự chuyên môn về ESG, dữ liệu đo lường phát thải và công cụ quản lý thông tin cũng khiến chi phí tăng và tiến độ chậm hơn kỳ vọng.
Trong bối cảnh đó, sự ra đời của Quyết định 21/2025/QĐ-TTg về Quy định tiêu chí môi trường và việc xác nhận dự án đầu tư thuộc danh mục phân loại xanh (Taxonomy xanh Việt Nam) được giới chuyên gia đánh giá là bước ngoặt quan trọng. Bộ tiêu chí này là khung pháp lý đầu tiên giúp xác định thế nào là “dự án xanh”, tạo nền tảng để các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp chuẩn hóa hoạt động phát hành và sử dụng vốn xanh, thay vì phải dựa hoàn toàn vào tiêu chuẩn quốc tế như trước.
“Trước đây chúng ta đều phải làm theo chuẩn ICMA quốc tế, rất khó áp dụng thực tế trong nước. Với Taxonomy Việt Nam, các ngân hàng giờ đã có khung chuẩn để bám vào, thuận lợi hơn nhiều trong việc thiết kế và báo cáo trái phiếu xanh”, ông Nguyễn Bá Sơn - Phó giám đốc Ban Kinh doanh vốn và tiền tệ BIDV cho biết.
Tuy vậy, ông Sơn cũng nhấn mạnh cần sớm có hướng dẫn chi tiết hơn từ Ngân hàng Nhà nước để phù hợp với đặc thù của ngành ngân hàng - nơi nguồn vốn huy động được hòa chung và không thể tách biệt hoàn toàn dòng vốn xanh. “Nếu không có hướng dẫn rõ về cơ chế kiểm toán, báo cáo và xác minh, các ngân hàng sẽ rất khó triển khai”, ông nói.
Cần sự tham gia mạnh mẽ từ khu vực công
Theo nhóm nghiên cứu BIDV, mặc dù nhiều tổ chức quốc tế đã hỗ trợ kỹ thuật và một phần kinh phí cho tư vấn SPO, song để thị trường thực sự lan tỏa, Việt Nam cần có cơ chế hỗ trợ tài chính trực tiếp, như trợ cấp lãi suất 2% hoặc giảm thuế thu nhập cho đơn vị phát hành - mô hình mà Malaysia và Singapore đang áp dụng.
Các chuyên gia cũng cho rằng cần tăng cường tập huấn và phổ biến kiến thức về bộ Taxonomy, giúp các ngân hàng, doanh nghiệp hiểu rõ tiêu chí xác định dự án xanh, cũng như kết hợp linh hoạt giữa chuẩn Việt Nam và chuẩn quốc tế để bảo đảm tính hội nhập mà không gây chồng chéo pháp lý.
Để thị trường trái phiếu bền vững phát triển thực chất, Việt Nam cần xây dựng một chiến lược tài chính bền vững tổng thể với định hướng rõ ràng cho từng nhóm ngành ưu tiên. Chính phủ nên xác định danh mục xanh quốc gia, ban hành hướng dẫn về đo lường phát thải, đánh giá tác động môi trường - xã hội và mở rộng khung pháp lý để khuyến khích chính quyền địa phương tham gia phát hành trái phiếu xanh, tạo thêm hàng hóa cho thị trường.
Các chuyên gia cho rằng cần có sự tham gia của Nhà nước để thúc đẩy phát triển thị trường trái phiếu xanh
|
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, sự vào cuộc mạnh mẽ của khu vực công là yếu tố quyết định. Trung Quốc phát triển song song tín dụng xanh và trái phiếu xanh như hai trụ cột của tài chính bền vững, còn châu Âu xây dựng hệ thống dữ liệu công khai giúp nhà đầu tư truy cập và theo dõi tác động ESG của từng trái phiếu. Singapore và Malaysia đi đầu khu vực khi chính phủ trực tiếp hỗ trợ chi phí phát hành, miễn giảm thuế và phí đăng ký để khuyến khích doanh nghiệp tham gia.
Các chuyên gia cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi những mô hình này, đồng thời phát hành thêm trái phiếu xanh cấp Chính phủ hoặc địa phương để tạo hàng mẫu, giúp thị trường vận hành sôi động hơn và mở rộng nguồn vốn cho các dự án hướng tới mục tiêu Net Zero 2050.
Theo nhóm BIDV, thị trường chỉ có thể phát triển khi chính sách được cụ thể hóa bằng hành động, với sự phối hợp giữa Nhà nước, ngân hàng, hiệp hội và các tổ chức quốc tế nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tăng tính minh bạch và nâng cao nhận thức về tài chính xanh.
Nghiên cứu của BIDV cũng chỉ ra, đến cuối năm 2024, quy mô thị trường trái phiếu bền vững toàn cầu đạt khoảng 6.9 ngàn tỷ USD, riêng năm 2024 phát hành mới hơn 1 ngàn tỷ USD, tăng 31% so với năm trước. Châu Âu chiếm 45% tổng phát hành, cho thấy dư địa phát triển rất lớn mà Việt Nam có thể tận dụng khi hệ thống chính sách được triển khai đồng bộ.
Thế giới phát hành hơn 1 ngàn tỷ USD trái phiếu phát triển bền vững trong năm 2024, tăng trưởng liên tiếp trong 3 năm qua. Nguồn: Nhóm nghiên cứu BIDV
|
- 07:07 09/10/2025
