Loạt kế sách cho Hà Nội bớt cảnh 'cứ mưa là ngập'
Loạt kế sách cho Hà Nội bớt cảnh 'cứ mưa là ngập'
Chuyên gia đề xuất Hà Nội cần chuyển từ tư duy 'chống nước' sang 'sống cùng với nước' bằng cách tận dụng không gian đô thị hiện có như công viên, quảng trường, bãi đỗ xe làm nơi trữ nước tạm thời trong các đợt mưa lớn hoặc triều cường.
Tuyên bố chống ngập nhưng để đó
Sáng 7/10, mưa lớn khiến nhiều tuyến phố Hà Nội ngập sâu, biến thủ đô thành biển nước. Cảnh tượng này lặp lại chỉ sau hơn một tuần, khi ảnh hưởng bão Bualoi cũng khiến nhiều khu vực chìm trong nước 4-5 ngày.
Trao đổi với PV VietNamNet về tình trạng ngập úng tại Hà Nội, TS Bùi Sỹ Lợi - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, cho rằng hiện tượng cứ mưa là ngập một phần xuất phát từ việc các công trình xây dựng liên tục mọc lên nhưng hệ thống thoát nước không được đầu tư đồng bộ, khiến chỉ cần mưa lớn là ngập.
“Thủ đô cần sớm nghiên cứu, điều chỉnh lại quy hoạch xây dựng. Hà Nội mà nhìn cứ như dòng sông thì sao chấp nhận được”, ông nói.
Về giải pháp, TS Lợi đề xuất, chính quyền thành phố cần xem xét lại hạ tầng xây dựng cơ bản của địa phương, nhất là tại các khu chung cư cao tầng, khu đô thị. Các khu vực này cần giải quyết vấn đề thoát nước đầu tiên. Chủ đầu tư không thể xây dựng xong các công trình, bán cho dân rồi để họ tự lo.
Người dân Hà Nội đang trong những ngày "phố cũng như sông". Ảnh: Nam Khánh |
Ngoài ra, trong quy hoạch, thủ đô cần bổ sung hệ thống thoát nước, đảm bảo khả năng tiêu, thoát nhanh khi ngập úng.
Trước đó, một số cơ quan chuyên môn của Hà Nội từng tuyên bố năm 2010 thành phố sẽ hết ngập. Vị nguyên Đại biểu Quốc hội cho hay những tuyên bố trên đã không được thực thi.
Chưa kể, địa phương thường đưa ra chiến lược, kế hoạch và chương trình hành động nhưng lại thiếu kinh phí. Muốn làm nhưng không có tiền nên nhiều dự án rơi vào tình trạng ách tắc. Câu chuyện này không chỉ diễn ra ở Hà Nội.
TS Vũ Thị Hồng Nhung, Đại học RMIT, nhận định, tình trạng ngập lụt không còn là câu chuyện mùa mưa, mà đã trở thành "bình thường mới" của đô thị Việt Nam.
Bà lý giải, nguyên nhân đến từ hệ thống thoát nước đang quá tải, trong khi các giải pháp công trình truyền thống như đê bao hay cống ngăn triều tỏ ra kém hiệu quả trước những biến đổi khó lường của khí hậu.
Biến công viên Thống Nhất thành hồ chứa?
Theo bà Nhung, để thích ứng hiệu quả, thủ đô Hà Nội cần chuyển từ tư duy “chống nước” sang “sống cùng với nước” bằng cách tận dụng không gian đô thị hiện có như công viên, quảng trường, bãi đỗ xe làm nơi trữ nước tạm thời trong các đợt mưa lớn hoặc triều cường. Đây được gọi là giải pháp “hai chế độ” cho hạ tầng đô thị.
Ý tưởng đó là không mới trên thế giới. Các thành phố như Rotterdam (Hà Lan), Copenhagen (Đan Mạch), Singapore, Tokyo (Nhật Bản), Seoul (Hàn Quốc) và nhiều đô thị tại Trung Quốc đã tiên phong áp dụng mô hình “công viên - quảng trường trữ nước” (sponge park/water plaza).
Những không gian này hoạt động theo hai chế độ. Chế độ bình thường là nơi sinh hoạt cộng đồng; còn khi trời mưa lớn trở thành hồ chứa nước tuân theo nguyên tắc “chậm - giữ - thấm - xả”.
TS Nhung dẫn chứng, tại Rotterdam, quảng trường Benthemplein được thiết kế với ba hồ chứa có độ sâu khác nhau, vừa là sân chơi thể thao, vừa giữ nước mưa cho cả khu dân cư lân cận.
Tại Singapore, chương trình “Nước chủ động - đẹp - sạch” đã biến kênh bê tông Bishan - Ang Mo Kio thành công viên sinh thái với sông uốn lượn và bãi ngập, kết hợp chức năng chống ngập và không gian cộng đồng.
Thủ đô Copenhagen cũng triển khai kế hoạch quản lý mưa cực đoan, biến đường phố và công viên thành hệ thống thoát nước mặt có kiểm soát, kết hợp bể ngầm ở những vị trí cần thiết, giúp thành phố ứng phó hiệu quả với mưa lớn.
Thành phố Seoul khôi phục dòng suối Cheonggyecheon dài 5,8 km, thay thế đường cao tốc bằng công viên ven sông, vừa giảm ngập, vừa cải thiện chất lượng không khí và vi khí hậu.
Thành viên Đại học RMIT cho biết, ngay cả các siêu đô thị cũng kết hợp giải pháp công trình ngầm quy mô lớn, như Tokyo với hệ thống kênh xả lũ ngầm dài 6,3 km và bể điều tiết khổng lồ dưới lòng đất có khả năng xả 200 m3/s, bảo vệ hàng triệu dân khỏi lũ lụt.
Muốn Hà Nội hết cảnh ngập sau mưa, cần thay đổi cách nhìn từ đối phó sang thích ứng - biến nước thành một phần của quy hoạch đô thị. Ảnh: Thế Bằng |
Tại Trung Quốc, mô hình “thành phố bọt biển” được triển khai từ năm 2014, kết hợp hạ tầng xanh và xám để hấp thụ và tái sử dụng tới 70-80% lượng nước mưa đô thị.
Những mô hình này cho thấy các giải pháp hạ tầng xanh - linh hoạt - đa chức năng không chỉ giúp chống ngập mà còn góp phần cải thiện chất lượng sống, tăng giá trị bất động sản, và định hình bản sắc đô thị bền vững, theo bà Nhung.
Trở lại với câu chuyện ngập úng tại Hà Nội. Thực tế, sau cơn bão Bualoi, thủ đô đã ghi nhận nhiều điểm ngập sâu với thiệt hại kinh tế lớn. Vì vậy, việc tích hợp hạ tầng trữ nước vào các công viên lớn, hồ điều hòa và khu dân cư mang ý nghĩa sống còn.
Trên cơ sở đó, TS Phan Thanh Chung, Đại học RMIT, đề xuất thành phố có thể cải tạo một phần diện tích công viên Thống Nhất thành hồ chứa tạm thời, sức chứa 8.000-15.000 m3, phục vụ thoát nước cho các khu vực nội thành như Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng.
Ngoài ra, hành lang ven sông Hồng cần được phục hồi và mở rộng để trở thành không gian sinh thái linh hoạt, tạo vùng đệm chống lũ. Đây là giải pháp giúp giữ nước thượng nguồn, giảm lũ cho nội thành.
Tại các khu công nghiệp ngoại thành như khu vực Đông Anh, Hà Nội có thể xây dựng các bể ngầm nhằm giảm áp lực lên hệ thống cống, kết hợp hạ tầng xanh để hấp thụ 70% nước mưa, giảm áp lực cho hệ thống thoát nước cũ.
"Ngập đô thị không thể giải quyết chỉ bằng hệ thống đê cứng hay cống ngăn triều cường, đặc biệt sau các cơn bão lớn như Bualoi. Do đó, Hà Nội cần hướng tới mô hình 'sống cùng với nước', biến công viên, quảng trường, bãi đỗ xe và hành lang ven sông thành hạ tầng trữ nước", ông khuyến nghị.
Trần Chung
- 20:00 07/10/2025
