'Xã hội đặt câu hỏi vì sao hàng giả nhiều, dù kiểm tra thường xuyên'
'Xã hội đặt câu hỏi vì sao hàng giả nhiều, dù kiểm tra thường xuyên'
Để ngăn hàng giả và giúp người tiêu dùng biết được mọi thông tin về hàng hoá, Bộ Công Thương đang xây dựng hai thông tư về truy xuất nguồn gốc hàng hoá.
Ngày 9-10, Bộ Công Thương phối hợp cùng các bộ, ngành, hiệp hội và doanh nghiệp tổ chức Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt”.
Không thể có thị trường mạnh nếu hàng hoá còn mập mờ xuất xứ
Tại diễn đàn, ông Nguyễn Văn Minh, Tổng Biên tập Báo Công Thương, cho biết hơn 10 năm trước, châu Âu từng rúng động vì vụ bê bối “thịt ngựa giả thịt bò”, khiến niềm tin người tiêu dùng sụp đổ.
Ở Việt Nam, cách đây không lâu, sau khi Bộ Công an triệt phá hàng loạt vụ án sữa bột giả, thực phẩm chức năng giả, thuốc giả, dư luận cũng được cảnh báo mạnh mẽ về sự cần thiết của minh bạch nguồn gốc hàng hóa.
“Những sự kiện ấy cho thấy định danh và truy xuất nguồn gốc có vai trò cực kỳ quan trọng. Chúng ta không thể có thương hiệu quốc gia mạnh nếu doanh nghiệp thiếu minh bạch và không thể có niềm tin xã hội nếu truyền thông chưa đủ mạnh để lan tỏa giá trị của sự trung thực”, ông Minh nhấn mạnh.
Diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc - Nâng tầm hàng Việt”. Ảnh: AH |
Thực tế tại Việt Nam, từ cách đây 15-20 năm, để chống hàng giả, hàng nhái, chúng ta từng có phong trào dán tem chống giả lên mọi sản phẩm. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế không cao, và công nghệ tem khi đó cũng rất khác so với bây giờ.
Ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, cho rằng vấn đề hiện nay không chỉ là “dán tem”, mà là định danh và truy xuất nguồn gốc một cách khoa học, chính xác và có giá trị pháp lý.
Ông cho biết nhiều năm qua, xã hội luôn đặt câu hỏi: “Tại sao hàng giả, hàng nhái vẫn nhiều, dù cơ quan quản lý kiểm tra thường xuyên?".
Giải thích, ông nói: Thực tế đối với các mặt hàng như quần áo, giày dép – tưởng chừng dễ phát hiện – thì khi cơ quan chức năng kiểm tra, không thể chỉ “nhìn thấy là giả” mà xử lý được.
Pháp luật yêu cầu phải có căn cứ rõ ràng. Vì vậy, lực lượng Quản lý thị trường thường phải mời đại diện của hãng đến xác nhận sản phẩm là giả thì mới được phép xử phạt. Trong khi một số doanh nghiệp lại ngại hợp tác, vì sợ ảnh hưởng thương hiệu.
Với những mặt hàng phức tạp hơn như sữa, dược phẩm, mỹ phẩm, rượu, việc xác định thật – giả lại càng khó, vì phải kiểm nghiệm chất lượng bên trong. Còn đối với nông sản, trái cây, tình trạng “đội lốt” hàng Việt, như khoai tây Trung Quốc gắn mác Đà Lạt, sầu riêng Campuchia gắn mác Việt Nam… vẫn diễn ra thường xuyên.
Sản phẩm thực phẩm cần bắt buộc có truy xuất nguồn gốc
Theo lãnh đạo Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, truy xuất nguồn gốc có thể chia làm ba cấp độ. Mức độ 1 là định danh cơ bản, sản phẩm được gắn thông tin cơ bản như nhà sản xuất, ngày sản xuất, hạn sử dụng... Người tiêu dùng có thể kiểm tra để yên tâm về xuất xứ.
Mức độ 2 là truy xuất theo chuỗi cung ứng, công nghệ cho phép theo dõi hành trình sản phẩm từ nơi sản xuất đến tay người tiêu dùng. Từng khâu trong chuỗi đều được ghi nhận. Đây là cấp độ đang được nhiều ngành áp dụng.
Mức độ 3 là truy xuất sâu theo quy trình sản xuất. Ở cấp này, có thể xác định nguồn gốc nguyên liệu cấu thành sản phẩm – ví dụ, quần áo, giày dép xuất khẩu sang EU phải khai rõ nguồn sợi, chỉ, nút áo… để chứng minh không sử dụng lao động trẻ em, không vi phạm môi trường.
Hiện nay, công nghệ blockchain được xem là nền tảng phù hợp nhất cho hệ thống này. Người tiêu dùng có thể quét mã QR code để biết thông tin sản phẩm ở các cấp độ khác nhau, tương tự như “hộ chiếu điện tử” của hàng hóa.
Thông tin thêm, ông Trần Hữu Linh cho hay hiện nay, Bộ Công an đang xây dựng dự thảo Nghị định quy định về hoạt động định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa. Ông kiến nghị sớm ban hành nghị định này để các bộ ngành đồng bộ triển khai.
Về phía Bộ Công Thương, từ năm 2021, Bộ đã xây dựng Đề án truy xuất nguồn gốc hàng hóa, với mục tiêu giảm gánh nặng kiểm tra thủ công. Còn hiện nay, Bộ cũng đang soạn thảo hai thông tư.
"Đó là Thông tư quy định nhóm hàng bắt buộc phải truy xuất nguồn gốc với những sản phẩm về an toàn thực phẩm do Bộ Công Thương quản lý, như sữa bắt buộc phải truy xuất nguồn gốc, sữa sản xuất ra phải gắn mã, dấu hiệu trên từng lon sữa để người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc", ông Linh tiết lộ.
Thông tư còn lại là quy định nhóm hàng khuyến khích truy xuất nguồn gốc, theo Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa có hiệu lực từ 1-1-2026. Hai văn bản này sẽ có hiệu lực đồng thời với nghị định Bộ Công an đang chủ trì soạn thảo và Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa sửa đổi có hiệu lực từ 1-1-2026, tạo sự thống nhất trong triển khai.
AN HIỀN
- 15:14 09/10/2025
