TPP: Một phép thử mới

TPP: Một phép thử mới

Sau WTO, nền kinh tế Việt Nam đang chuẩn bị đối diện với một phép thử mới: TPP. Phép thử này, tất nhiên, cũng liên quan đến chuyến đi Washington của Chủ tịch nuớc Trương Tấn Sang vào những ngày cuối tháng 7/2013.

* GDP Nhật Bản có thể giảm mạnh nếu tham gia TPP

* TS. Lê Đăng Doanh: Hiệp định TPP - Không bông hồng nào không có gai

Lợi ích

Hiệp định đối tác kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP) là một định chế thương mại đa phương giữa 12 nước gồm Úc, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Mỹ, Việt Nam và Nhật Bản. Theo giới chuyên gia đánh giá, TPP là hiệp định tự do thương mại đa phương có phạm vi rộng nhất, bao trùm các nội dung truyền thống như thuế quan, dịch vụ tài chính, đầu tư và các vấn đề về môi trường, lao động, chống tham nhũng… Khi TPP được ký kết, GDP của Việt Nam sẽ tăng thêm khoảng 26.2 tỷ USD và sẽ tăng lên 37.5 tỷ USD nếu Nhật Bản tham gia TPP.

Hiển nhiên, hiệp định TPP sẽ mở ra một thị trường rộng lớn cho các hàng hóa xuất khẩu. Peter A. Petri, một giáo sư của Đại học Brandeis của Mỹ, khẳng định rằng Việt Nam sẽ là nước hưởng lợi ích nhiều nhất trong hoạt động xuất nhập khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài và quan hệ chặt chẽ hơn với chuỗi sản xuất quốc tế, hiện đại hóa các lĩnh vực dịch vụ, tiếp cận thị trường tất cả các nước TPP, trong đó có các lĩnh vực quan trọng của Việt Nam như nuôi trồng thủy sản, dệt may, da giày, đồ nội thất, được giảm thuế đối với hàng hóa xuất khẩu sang Hoa Kỳ…

Vào năm 2012, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng chủ lực của Việt Nam là dệt may đạt hơn 15 tỷ USD, trong đó 50% là xuất khẩu sang thị trường Mỹ. Con số này cho thấy Mỹ vẫn là một thị trường chủ chốt đối với chiến luợc xuất khẩu của các doanh nghiệp Việt Nam. Và chủ đề thuế suất lại được chính người Mỹ quyết định.

Còn châu Á - Thái Bình Dương hiện là khu vực thị trường thương mại chiếm đến 70% tổng kim ngạch xuất khẩu và 80% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam. Do đó, nhiều thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam đã là thành viên của TPP như Mỹ hoặc sắp tới là Nhật Bản.

Một đặc thù của TPP là xóa bỏ toàn bộ thuế nhập khẩu ngay khi hiệp định có hiệu lực, trừ nhóm các mặt hàng có lộ trình 3-5 năm hoặc 10 năm.

Hiện thời, thuế xuất khẩu hàng dệt may vào Mỹ là 7%. Nhưng nếu Việt Nam được chấp thuận tham gia TPP, hàng dệt may của Việt Nam được hưởng thuế suất 0%, đem lại lợi ích rất lớn cho ngành này.

Một triển vọng quyến rũ là hiện thời xuất khẩu may mặc của Việt Nam sang thị trường Mỹ đang phải chịu mức thuế từ 17.3-32%, nhưng mức thuế này sẽ được giảm xuống 0% nếu Việt Nam được chấp thuận vào TPP. Tương ứng, xuất khẩu dệt may của Việt Nam sang Mỹ dự kiến sẽ tăng từ 7% hiện nay lên 12-13%, thu về khoảng 30 tỷ USD vào năm 2025.

Cũng cần nói thêm là trong vài năm suy thoái vừa qua, hầu hết các ngành dệt may, da giày và thủy sản điều bị hạn chế đáng kể thị trường xuất khẩu, từ khối EU đến Mỹ. Vì thế, TPP là một triển vọng trước mắt để có thể gỡ bí cho các doanh nghiệp, giúp tiêu thụ hàng hóa suôn sẻ hơn.

Rào cản và phép thử

Từ tháng 10/2010 đến nay, Việt Nam đã qua 17 vòng đàm phán về TPP. Tuy nhiên, không phải những gì mong đợi đều có thể xảy đến một cách trọn vẹn. Khác với thái độ “ưu ái” của cơ chế WTO cách đây 7 năm, nhiều rào cản đã được thiết lập đối với lộ trình tham gia vào TPP. Kể cả nếu Việt Nam có được chấp nhận tham gia vào hiệp định này, vẫn còn nhiều rào cản khác.

Một trong những rào cản được xem là khó khăn nhất đối với các doanh nghiệp Việt Nam chính là vấn đề xuất xứ của hàng hóa.

Theo điều khoản về xuất xứ hàng hóa được đề xuất ở TPP, các sản phẩm xuất khẩu trong các nước thành viên phải có xuất xứ nội khối TPP mới được hưởng ưu đãi. Giới chuyên gia trong nước nhận định đây là một bất lợi vì Việt Nam chủ yếu nhập khẩu từ các nước bên ngoài TPP như Trung Quốc, Hàn Quốc để gia công hàng xuất khẩu. Và nếu không chuyển đổi được vùng nguyên liệu, hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ không được hưởng ưu đãi thuế.

Một số chuyên gia cũng đánh giá rằng hàng Việt Nam cũng có khả năng phải đối mặt với kiện chống bán phá giá, chống trợ cấp nhiều hơn nếu tăng được kim ngạch xuất khẩu vào các nước TPP. Đặc biệt là Việt Nam sẽ gặp nhiều bất lợi vì Mỹ và một số thành viên vẫn chưa công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường. Cũng không giống như các hiệp định khác, TPP hướng tới một sân chơi bình đẳng, không phân biệt quốc gia phát triển hay đang phát triển nên không có chính sách ưu tiên như khi Việt Nam đàm pháp gia nhập WTO...

Mặt khác, thị trường nội địa có thể bị thu hẹp khi hàng hóa của các thành viên TPP vào Việt Nam được gỡ bỏ mức thuế trung bình 11.7% hiện nay. Việc giảm thuế bằng 0% đối với các hàng hóa nhập khẩu cũng ảnh hưởng không nhỏ đến thu ngân sách nhà nước.

Trong các chuyến làm việc với những người chủ trì TPP, giới chức Việt Nam vẫn đề nghị rút ngắn lộ trình tham gia hiệp định này. Trước mắt, một kết quả có thể diễn ra là vào tháng 10 tới, khi những quốc gia chủ chốt của TPP, đặc biệt là Mỹ, sẽ xem xét việc có thể kết nạp Việt Nam vào hiệp định này hay là không.

Thực tế 6 năm triển khai WTO đã trở thành một bài học đắt giá cho các doanh nghiệp và cả các cơ quan quản lý kinh tế Việt Nam. Năng lực điều hành khá yếu kém, công tác dự báo hoàn toàn chưa ngang tầm với một quốc gia tham gia vào các hiệp định thương mại đa phương, nhiều vấn đề còn tồn tại liên quan đến quản trị vi mô tại các doanh nghiệp…, đã khiến cho lượng hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đi các nước trong khu vực và trên thế giới không mấy khả quan.

Cho tới nay, cá basa và tôm vẫn là những khúc mắc luôn bị kiện cáo và tranh chấp giữa các doanh nghiệp Mỹ và Việt Nam. Hiện trạng này cũng phần nào phản ánh thực trạng chuẩn bị chưa tốt của doanh nghiệp Việt khi tham gia thị trường quốc tế, trong đó cần phải nói đến thực tế thiếu am hiểu về luật pháp quốc tế.

Có thể thấy là sau WTO, nền kinh tế Việt Nam đang chuẩn bị đối diện với một phép thử mới: TPP. Nhưng liệu các doanh nghiệp Việt Nam có rút ra được bài học gì sắc nét để cải thiện tình thế hay không?

Phép thử này, tất nhiên, cũng liên quan đến chuyến đi Washington của Chủ tịch nuớc Trương Tấn Sang vào những ngày cuối tháng 7 này.

Việt Thắng

Infonet