Đầu cơ vàng: Vỏ quýt dày cần móng tay nhọn

Đầu cơ vàng: Vỏ quýt dày cần móng tay nhọn

Có 3 dấu hiệu cơ bản để nhận biết có đầu cơ trên thị trường vàng. Và tương ứng với đó là những đối sách kiên quyết để giải quyết hiện tượng đầu cơ làm giá.

3 dấu hiệu 'làm giá' trên thị trường vàng

Về nguyên tắc, hiếm có sự cào bằng giá cả vàng giữa các thị trường, kể cả khi kinh doanh vàng theo mạng điện tử, do những chi phí trực tiếp gắn với các thao tác kỹ thuật, phí quản lý và các khoản chi phí vận chuyển, phân phối, bảo quản vàng vật chất...

Sự chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới thường trở thành động lực kích hoạt hoạt hoặc dập tắt các động lực đầu tư, cũng như làm bùng lên các hoạt động đầu cơ, nhân bội những hành vi bột phát và tâm lý đám đông. Quy mô và tầm ảnh hưởng của nó có thể vượt tầm kiểm soát và gây hệ lụy to lớn không chỉ cho nhà đầu tư, mà còn cho sự ổn định chung của nền kinh tế và hiệu quả của chính sách quản lý của Nhà nước.

Theo quan sát thị trường, sự chênh lệch giá vàng trong và ngoài nước hiện tại khoảng dưới 15 USD/lượng vàng (khoảng 200.000-300.000 đồng) là mức hợp lý cho những chi phí nêu trên, và do đó không tạo ra những cơn sốt vàng hay các hoạt động buôn lậu, đầu cơ trong giả định có sự liên thông trực tiếp thị trường trong và ngoài nước, tức không có sự cấm đoán xuât hay nhập khẩu vàng nào từ phía cơ quan chức năng Nhà nước.

Có 3 dấu hiệu điển hình cho hiện tượng thị trường vàng trong nước bị làm giá, bị lũng đoạn và đầu cơ có tổ chức, với những hệ quả luôn là người dân và Nhà nước là người bị thiệt lớn nhất.

Thứ nhất, giá vàng biến thiên chóng mặt nhiều lần hơn và với mức vượt xa động thái chung của vàng thế giới. Thứ hai là sự chệnh lệch giá vàng trong nước với nước ngoài này vượt xa khoảng cách 15 USD nêu trên. Cuối cùng là sự giãn cách lớn giữa giá niêm yết mua và bán của doanh nghiệp kinh doanh vàng

Vỏ quýt dày cần móng tay nhọn

Tăng cường kiểm soát đầu cơ và buôn lậu thị trường

Sự kiểm soát buôn bán và đầu cơ ngoại hối, gồm cả vàng và ngoại tệ, một mặt , sẽ giúp làm lành mạnh và bình ổn tốt hơn các động thái thị trường nhờ cắt bớt các nhu cầu ảo và buôn bán lòng vòng gây tăng giá; mặt khác, nếu cực đoan duy y chí, thiếu minh bạch và không được tổ chức tốt, dễ gây lạm dụng và các biến thái, thậm chí có thể xuất hiện những cú "sốc giá và sốc tâm lý phản vệ".

Chẳng hạn, việc cấm buôn bán đô la và vàng miếng nhằm chống đầu cơ, mất ổn định kinh tế và thị trường tài chính-tiền tệ là cần thiết. Tuy nhiên, nếu thiếu các  quy định pháp lý minh bạch và nếu tổ chức triển khai trên thực tế lỏng lẻo, thiếu nhất quán và hài hòa các lợi ích, thì có thể làm gia tăng các biến tướng của vàng trang sức hoặc các hoạt động giao dịch ngoại tệ "chui" đa dạng và ngày càng khó kiểm soát; thậm chí tạo đất tốt cho tin đồn và đầu cơ, tham nhũng.

Việc kiểm tra tình hình mua bán ngoại tệ tại thị trường tự do năm 2011 nên thực hiện theo phương thức mới. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước phối hợp với các cơ quan chức năng khác như công an, quản lý thị trường... thanh tra, kiểm tra bất ngờ. Những cơ quan này cũng được trao quyền xử phạt khi phát hiện có vi phạm, chứ không cần phải NHNN quyết định như trước.

NHNN, quản lý thị trường, công an sẽ tiến hành kiểm tra độc lập chứ không kết hợp liên ngành như những lần trước nhằm tránh bị động trong quá trình triển khai. Mặt khác, các cơ quan quản lý sẽ xử lý mạnh tay đối với các quầy thu đổi ngoại tệ vi phạm quy định bằng hình thức tịch thu tang vật chứ không chỉ phạt hành chính như trước.

Bảo đảm sự liên thông trực tiếp thị trường cao

Trong bối cảnh áp lực tăng lạm phát toàn cầu và suy giảm hệ số tín nhiệm, nhất là trái phiếu chính phủ của hàng loạt các con nợ và cả các đồng tiền chủ chốt trên thế giới, xu hướng tiếp tục gia tăng dự trữ vàng vẫn là chủ đạo trong trung hạn, cả ở cấp vĩ mô, lẫn vi mô.

Từ hơn 4 thập kỷ nay thế giới không còn chế độ bản vị vàng nữa, tức tiền giấy không được bảo đảm bằng vàng và càng không thể trực tiếp quy đổi ra vàng tại các ngân hàng trung ương theo tỷ lệ do Nhà nước quy định. Những đồng tiền chủ chốt trên thế giới ngày càng "nhìn nhau" mà định tỷ giá trong cùng tư thế chủ động  giảm giá đồng bản tệ nhằm bảo đảm tối đa sức cạnh tranh của hàng xuất khẩu  nước mình. Xu hướng ưa dùng các gói kích cầu, cũng như tình trạng nợ công và thâm hụt ngân sách các cấp Chính phủ, sự đỏng đảnh của thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán toàn cầu càng làm cho tỷ giá thêm bất ổn, các hoạt động đầu tư chứa nhiều rủi ro hơn.

Tất cả những yếu tố đó khiến vàng càng trở thành "hầm trú ẩn' bảo đảm an toàn tài chính cho cả cấp vĩ mô, lẫn vi mô được ưa chuộng trên toàn thế giới, cả hiện tại, cũng như tương lai.

Trong thời kỳ vàng vẫn tại vị là thước đo giá trị và phương tiện cất trữ quốc tế, giá vàng, vì vậy, ngày càng nhạy cảm, phản ánh những động thái toàn cầu và cũng có sức lan tỏa toàn cầu trong một thế giới ngày càng toàn cầu hóa. Chỉ sự căng thẳng trong xử lý nợ công của Tây Ban Nha xa xôi; hay những kỳ kèo trong điều kiện thương lượng nâng trần nợ công của Mỹ; và sau đó là việc đánh tụt hạng tín nhiệm trái phiếu chính phủ của một hãng xếp hạng tín nhiệm tư nhân độc lập Mỹ, cũng đủ tạo ra làn sóng thần đè bẹp thị trường chứng khoán quốc tế và nâng đẩy giá vàng thế giới liên tiếp lập những kỷ lục thế kỷ mới chưa từng có.

Một nền kinh tế yếu với chính sách đồng tiền yếu vừa là nguyên nhân, vừa là hệ quả của cuộc chiến giá vàng toàn cầu. Đồng thời, giá vàng trong nước ngày càng phản ánh giá vàng thế giới. Người ta không thể "mũ ni che tai", đóng cửa thị trường vàng trong nước với thị trường vàng thế giới hoặc can thiệp hành chính thô bạo, chủ quan vào dòng chảy thị trường toàn cầu này, nếu không muốn gánh chịu những hệ quả cay đắng và tổn phí đắt đỏ nhất.

Sự phản ánh đầy đủ, nhanh chóng và trực tiếp giá vàng thế giới vào giá vàng trong nước là điều kiện và thước đo sự hoàn thiện của cơ chế thị trường, cũng như là cách thức để giảm thiểu những tổn thất phi thị trường trong quản lý kinh tế theo nguyên tắc thị trường.

Chỉ một tuyên bố cấp hạn ngạch cho nhập khẩu vàng thôi cũng đủ sức hạ sốt giá vàng hàng trăm đô la/lượng, vượt xa nhiều lần mức lợi nhuận thông thường của kinh doanh vàng trong bối cảnh bình thường như nêu trên. Rõ ràng đó là điều không bình thường trong quản lý vàng ở Việt Nam. Và đó cũng là minh chứng cho  yêu cầu sớm tạo đột phá thực sự để hoàn thiện thể chế, trước hết là thể chế kinh tế thị trường ở Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI và Nghị quyết 11.

Chậm trễ trong cấp hạn ngạch hoặc kéo dài kiểm soát nhập khẩu vàng không chỉ  là biểu hiện phản ứng chính sách thiếu nhạy bén của cơ quan chức năng trước những biến động nhanh chóng thị trường, mà nó có thể đơn thuần là do định kiến chạy theo thành tích giảm nhập siêu bất chấp hiệu quả tổng thể.

Người ta có thể khuyến khích xuất vàng (dù lợi nhuận thấp) và hạn chế nhập vàng (dù thiệt hại chung, nhất là từ biến động giá cả do tâm lý và các cơn sốt bất thường là rất lớn, khó đo lường được) để giảm nhập siêu thuần túy như là mục đích tự thân hay bị chi phối trực tiếp bởi lợi ích cục bộ, ngắn hạn "ăn theo", gắn với sự lựa chọn chính sách này.

Nghịch lý là ở chỗ, trong khi nhập khẩu vàng bị hạn chế bởi cơ chế hạn ngạch khắt khe hình thức, thì cửa xuất khẩu vàng lại gần như bỏ ngỏ. Vàng nguyên liệu bị cấm xuất khẩu, nhưng doanh nghiệp vẫn có thể xuất nữ trang trá hình và hưởng thuế suất 0-10%. Và rõ ràng, cửa nhập vàng bị khống chế đã bị vô hiệu hóa, như cảnh "đười ươi giữ ống" và thậm chí "vô tình hay cố ý" tiếp tay cho buôn lậu và đầu cơ.

Phân biệt vàng với hàng hoá thông thường

Vàng là hàng hóa đặc biệt, bởi vàng vừa là hàng hóa - thành phẩm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng hàng trang sức và nguyên liệu đáp ứng nhu cầu sản xuất - kỹ thuật. Vàng vừa có chức năng của tiền tệ - dù chưa đầy đủ do, ngoài chức năng thước đo giá trị và cất trữ kể trên, nó bị hạn chế các chức năng lưu thông và thanh toán trên phạm vi quốc gia, cũng như quốc tế.

Vì vậy, sự đủ đầy của vàng và sự cân đối cung-cầu về vàng trên thị trường trong nước có tác dụng đặc biệt quan trọng bảo đảm sự ổn định và vận hành trơn tru các quan hệ hàng-tiền trong đời sống kinh tế-xã hội. Điều này cũng có nghĩa là bất kỳ hành vi cấm đoán nào có tính  chủ quan đều có thể làm ách tắc sự vận hành này, do đó gây ra những hệ quả nhiều mặt nguy hại cho quốc gia và mỗi dianh nghiệp, người dân. Mặt khác, cũng vì vàng là tiền, nên cần hạn chế gắt gao các hoạt động đầu cơ vàng, kể cả tín dụng bằng vàng và các đòn bẩy tài chính liên quan đến vàng với mục tiêu đầu cơ- điều không chỉ mang lại rủi ro cao cho ngân hàng, người vay, mà còn cho cả chính sách tiền tệ của Chính phủ.

TS. Nguyễn Minh Phong (Viện nghiên cứu phát triển KTXH Hà Nội)

Diễn đàn kinh tế Việt Nam