Kinh tế Saudi Arabia có thể trụ được bao lâu với giá dầu hiện nay?
Kinh tế Saudi Arabia có thể trụ được bao lâu với giá dầu hiện nay?
Giá dầu xuống gần mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ qua, dự trữ tiền mặt đã bị cạn kiệt, thị trường mới nổi đang trong tình trạng hỗn loạn khiến Saudi Arabia bắt đầu hoảng sợ.
Saudi Arabia đã may mắn khi giá dầu giảm trong năm 1998. Còn bây giờ thì sao?
"Đó là một khoảnh khắc rất đáng sợ", Khalid Al Sweilem, cựu giám đốc đầu tư tại Ả Rập Saudi, ngân hàng trung ương nước này cho biết. "Và may mắn là ở thời điểm đó, giá dầu bắt đầu đi lên. Không phải do sắp đặt, do may mắn. "
Đó là năm 1998, và bây giờ vận may của Ả Rập Saudi bị đe dọa một lần nữa. Lần này, may mắn có thể không đủ khi chính phủ cố gắng bảo vệ sự giàu có của một quốc gia có nền kinh tế đã tăng gấp năm lần sau 18 năm.
Các nhà kinh tế dự đoán thâm hụt ngân sách có thể chiếm 20% tổng sản phẩm trong nước. Quỹ Tiền tệ Quốc tế dự báo ngân sách tài khoản vãng lai của Saudi sẽ bị thâm hụt lần đầu tiên trong hơn một thập kỷ. Dự trữ tại các ngân hàng trung ương giảm 10 % so với một năm trước đây,tương đương hơn 70 tỷ đôla.
Kết quả là, kỳ vọng vào sự mất giá của đồng rian tăng cao. Tadawul All Share Index giảm 18 % trong ba tháng qua và kéo chứng khoán trên toàn khu vực vùng Vịnh đi xuống. Điểm chuẩn giảm xuống gần mức trung bình tạo thành “giao điểm chết” vào ngày18 tháng 8 vừa qua, dấu hiệu cho một số nhà đầu tư rằng tổn thất lớn hơn vẫn đang ở phía trước.
Bệnh nhân Ả Rập Xê Út
Ả Rập Xê Út đang "chơi một trò chơi chờ đợi," Robert Burgess, chuyên gia kinh tế cao cấp tại ngân hàng Deutsche Bank AG cho các thị trường mới nổi ở châu Âu, Trung Đông và châu Phi, cho biết từ London. "Ngân sách cho năm tới sẽ là một cột mốc rất quan trọng mà thị trường sẽ tập trung theo dõi."
Với tình trạng giá dầu giảm hơn một nửa trong vòng 12 tháng qua xuống dưới 50 đôla/ thùng, Saudi Arabia phải đối mặt với nhiều vấn đề về tài chính như nước này đã trải qua trong năm 1998.
"Có một danh sách dài những việc mà các quan chức Saudi có thể làm trước khi chạm vào cuộc sống bình thường của người dân Ả Rập Xê Út ". Sự khác biệt là chi phí duy trì nhà nước như một cỗ máy khổng lồ và là người bảo đảm sự giàu có của Ả Rập Xê Út – cái mà đã trở nên quen thuộc kể từ cuộc in tiền trước. Trợ giá xăng hiện đang ở mức16 cent mỗi lít và không có thuế thu nhập cá nhân ở quốc gia 30 triệu dân này.
"Chính phủ Saudi không thể tiếp tục vai trò là người cho vay đầu tiên, họ không thể tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua các dự án cơ sở hạ tầng lớn và cũng không thể giữ chính sách trợ cấp và chi tiêu xã hội rộng rãi như hiện nay," Farouk Soussa, trưởng ban kinh tế khu vực Trung Đông tập đoàn Citigroup Inc tại London cho biết.
Phải dùng hành động
Chúng ta không đề nghị Saudi Arabia đưa ra hàng loạt chính sách cắt giảm chi tiêu và tăng thuế tương tự với chính sách thắt lưng buộc bụng của châu Âu. Chính phủ, ví dụ, đầu tiên có thể ngưng lại dự án mở rộng hai nhà thờ Hồi giáo ở Mecca hoặc chính sách thuế luỹ tiến cho chủ đất giàu có, ông Jamal Khashoggi, cựu cố vấn của Hoàng tử Saudi Turki al-Faisal, cho biết qua điện thoại từ Riyadh.
"Có một danh sách dài những việc mà các quan chức Saudi có thể làm trước khi chạm vào cuộc sống của dân thường Ả Rập Xê Út," ông Khashoggi nói. "Vâng, đó là một thời gian khó khăn và nó có thể đã tốt hơn nhiều nếu những gì chúng tôi đang làm hiện nay được tiến hành một vài năm trước đây khi giá dầu ở mức 100 đôla/ thùng.
Trong những thời điểm tốt, vua Abdullah, người cai trị từ năm 2005 cho đến khi ông qua đời vào tháng Giêng, đã tăng chi tiêu xã hội do các ‘Cuộc nổi dậy nhân dân Ả Rập’ đã lật đổ một số nhà lãnh đạo ở những nơi khác.
Cũng không hẳn Saudi Arabia đã không kiểm soát vận mệnh của họ. Dầu tăng trở lại sau năm 1998 - giá dầu thô tăng suốt 11 trong 16 năm kể từ đó - không phải chỉ bởi Ả Rập Xê Út sử dụng ảnh hưởng của họ như là lãnh đạo của Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ OPEC.
Cái gì đang khủng hoảng?
Nước này đã từ chối cắt giảm sản xuất và tăng giá trong những năm qua để giành thị phần từ các ngành công nghiệp đá phiến ở Mỹ và các nhà sản xuất khác mà có chi phí cao hơn, ngay cả khi họ phải đánh đổi với chi phí tài chính. Saudi Arabia vẫn có 664 tỉ đôla tài sản nước ngoài ròng, tương đương với gần 90 % tổng giá trị nền kinh tế, và nợ vẫn ở mức thấp.
Mặc dù vậy, IMF khuyến cáo rằng Saudi Arabia phải kiểm soát hóa đơn tiền lương ngày càng tăng của họ, thay đổi chính sách trợ cấp cho nhiên liệu và điện, tập trung khai thác doanh thu ngoài dầu mở thông qua các loại thuế. Điểm mà giá dầu của nước này hòa vốn – nơi tại đó họ có thể cân bằng ngân sách - là khoảng100 đô la/ thùng, ông Soussa tập đoàn Citigroup cho biết.
Trợ cấp nhiên liệu sẽ khiến Saudi Arabia mất 195 tỷ riyal (khoảng 52 tỉ đôla) năm nay, tương đương 8% GDP, theo báo cáo ngày 18 tháng 8 của Samba Financial Group trụ sở tại Riyadh. Thống đốc ngân hàng trung ương Fahad al-Mubarak đã vừa kêu gọi xem xét lại chính sách trợ giá.
Một hội đồng kinh tế mới do Phó Thái tử Mohammed bin Salman đứng đầu có thể giúp thay đổi diễn ra một cách nhanh chóng, ông Al Sweilem, người đã từng đảm nhiệm vị trí giám đốc đầu tư, hiện là chuyên gia nghiên cứu tại Trung tâm Belfer của Đại học Harvard cho biết.
Trong khi thu nhập bình quân trên mỗi đầu người nước này thấp hơn ở vùng Vịnh giàu năng lượng của các tiểu bang Qatar và Các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống nhất, sự giàu có ở mức trung bình của Saudi Arabia có nghĩa là chính phủ cần phải thận trọng. Việc điều chỉnh sẽ làm "choáng váng," nền kinh tế, ông Soussa nói.
Thuý Anh (Bloomberg)
