Nâng hạng thị trường chứng khoán và câu chuyện “mở room”

Nâng hạng thị trường chứng khoán và câu chuyện “mở room”

Phó Chủ tịch UBCK Nguyễn Thành Long cho biết, trong tháng 3/2016, UBCK sẽ có buổi làm việc thứ hai với MSCI liên quan đến việc nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên (Frontier Market) lên thị trường mới nổi (Emerging Market). Tuy nhiên, việc giải quyết vướng mắc lớn nhất về thông thoáng dòng vốn ngoại vẫn nằm trong “deadline” chung chung là năm 2016.

Bảng xếp hạng các thị trường của MSCI

Đứng đầu trong 4 mục tiêu phát triển thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam giai đoạn 2016 – 2020 được Phó Chủ tịch UBCK Nguyễn Thành Long trình bày tại Hội nghị Triển khai phát triển thị trường chứng khoán năm 2016 ngày 22/01 là “Tích cực và chủ động hội nhập, thu hút vốn đầu tư nước ngoài, đưa TTCK đến gần hơn với thị trường vốn quốc tế và nhà đầu tư nước ngoài; hoàn thành mục tiêu nâng hạng thị trường trên bảng xếp hạng MSCI; hỗ trợ doanh nghiệp VN huy động vốn và niêm yết trên TTCK quốc tế”.

Theo ông Long, TTCK Việt Nam gần như đáp ứng được các tiêu chí định tính và định lượng liên quan đến việc nâng hạng thị trường của MSCI. Trong tháng 3/2016 tới đây, UBCK sẽ có buổi làm việc lần thứ hai với MSCI để kiểm tra rà soát và thống nhất lại những nội dung trên.

Cửa tuy hẹp nhưng đã mở

Vấn đề nâng hạng thị trường đối với Việt Nam không phải là chuyện mới với MSCI, lần gặp đầu tiên của UBCK với tổ chức này thực hiện vào năm 2014. Tuy nhiên, câu chuyện này vẫn chưa ngã ngũ, bởi vào đầu tháng 10/2014, ông Chin-Ping Chia - Giám đốc điều hành MSCI tại Hồng Kông trả lời phỏng vấn Bloomberg đã cho biết, hiện nhà cung cấp chỉ số này chưa xem xét lại phân loại của TTCK Việt Nam.

Với giá trị giao dịch mỗi phiên trên thị trường từ 2,000 – 3,000 tỷ đồng, tương đương từ 90 – 135 triệu USD; gồm những cổ phiếu có vốn hóa trên 1 tỷ USD như VCB, VNM hay GAS, TTCK Việt Nam có thể nhẹ nhàng vượt qua các tiêu chuẩn về quy mô, định lượng của MSCI liên quan đến vấn đề nâng hạng. Tuy vậy, vướng mắc lớn nhất lại nằm ở các tiêu chuẩn định tính. Theo quy định được đăng tải trên trang web của MSCI, để được xếp hạng thị trường mới nổi thì TTCK phải hết sức thông thoáng đối với sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) và dòng vốn trên thị trường phải dịch chuyển dễ dàng.

Ông Thomas Hugger, Giám đốc điều hành Asia Frontier Capital tại Hồng Kông cho rằng, MSCI sẽ không xem xét nâng vị thế của Việt Nam nếu Việt Nam không nới lỏng các quy định về giới hạn tỷ lệ sở hữu của NĐTNN.

Biện pháp đầu tiên để gỡ nút thắt về định tính này đã được UBCK thực hiện khi Nghị định 60 được chính thức áp dụng vào tháng 9/2015 để sửa đổi bổ sung Nghị định 58 trước đó liên quan đến sở hữu của NĐT nước ngoài. Theo đó, các doanh nghiệp đại chúng không rơi vào các trường hợp đặc biệt thì NĐT nước ngoài hoàn toàn có thể sở hữu 100% cổ phần nếu điều lệ không có quy định giới hạn, một khoảng cách lớn so với giới hạn tỷ lệ 49% trước đó.

Tuy nhiên, cái khó là mặc dù Nghị định 60 đã chính thức áp dụng kể từ 01/09/2015 nhưng đến nay NĐT nước ngoài hay doanh nghiệp cũng chưa biết phải làm sao để áp dụng được, bởi hàng loạt các vướng mắc. Từ vấn đề căn bản nhất như xem xét ngành nghề nào được áp dụng theo Nghị định này, bởi hầu hết các doanh nghiệp hiện nay đăng ký kinh doanh đều có ít nhiều dính dáng đến danh mục ngành nghề có điều kiện theo Luật Đầu tư. Bên cạnh đó, nếu đi vào thực hiện, khi NĐT nước ngoài nắm giữ trên 51% vốn thì doanh nghiệp sẽ sử dụng bộ quy tắc ứng xử đối với doanh nghiệp nước ngoài (FDI) hay vẫn ứng xử như một doanh nghiệp trong nước(?), và nếu tỷ lệ sở hữu biến động hàng ngày quanh mốc 50% thì sẽ xử lý sẽ như thế nào(?).

Theo thông tin được người đứng đầu UBCK – Chủ tịch Vũ Bằng cho biết, bản dự thảo Nghị định nhằm tháo gỡ vướng mắc giữa Nghị định 60 và Luật Đầu tư đã được hoàn tất lần thứ 3 trong nội bộ UBCK và các Sở, dự kiến sẽ gửi Bộ Tài Chính trong thời gian sớm nhất để công bố. Tuy nhiên, “deadline” cho việc giải quyết triệt để vấn đề này (năm 2016) vẫn còn khá mù mờ so với mốc “cuộc hẹn” với MSCI (tháng 3/2016).

Mặc dù vậy, có thể những động thái trong năm 2015 và đầu năm 2016 của UBCK với hàng loạt những thay đổi như: Gỡ bỏ hồ sơ thủ tục, công nhận các bảng khai tiếng Anh; rút thời gian thanh toán từ T+3 về T+2 hay bước đầu trong việc công bố các quy định liên quan đến cơ chế giao dịch chuyển nhượng ngoài sàn sẽ khiến MSCI xem xét lại quyết định nâng hạng cho thị trường.

Nếu Việt Nam được nâng hạng…

Theo thống kê của Bloomberg, chỉ số chứng khoán của Qatar (Qatar Exchange Index) và Các tiểu Vương quốc Arập Thống nhất - UAE (Abu Dhabi Securities Market General Index) đã nhảy vọt ít nhất 38% trong vòng 12 tháng sau khi MSCI cho biết sẽ quyết định nâng hạng thị trường hai quốc gia này lên vị thế thị trường mới nổi vào tháng 6/2013.

Chỉ số ADX General Index của Abu Dhabi đã xác lập đỉnh 5,253.4 điểm vào ngày 29/05/2015, tăng 115.3% so với ngày 31/5/2013 (thời điểm MSCI quyết định nâng hạng cho thị trường Các tiểu Vương quốc Arập Thống nhất). Tính đến ngày 26/01/2016, chỉ số này đang ở ngưỡng 3,781.5 điểm, tăng 55% so với thời điểm trước khi nâng hạng (ADX General Index đạt 2,441 điểm vào 31/05/2013).

TTCK Qatar đã hút kỷ lục 2.3 tỷ USD vốn đầu tư nước ngoài trong năm 2014 trong khi TTCK Dubai cũng tiếp nhận khoảng 1.35 tỷ USD kể từ ngày 21/05/2013 (một tuần trước khi thông báo nâng vị thế có hiệu lực) cho tới hết năm 2014.

Chỉ số ADX General Index của Abu Dhabi (ADSMI:IND) trong 5 năm gần đây Nguồn: Bloomberg

Trong khi đó, 9 tháng đầu năm 2014, lượng hút ròng vốn ngoại trên TTCK Indonesia và Philippines đạt lần lượt 4.2 tỷ USD và 1.3 tỷ USD, hai quốc gia được MSCI phân loại là thị trường mới nổi. Con số này gấp nhiều lần so với lượng mua ròng 3,755 tỷ đồng, tương đương khoảng 175 triệu USD của khối ngoại trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong năm 2014.

Nhìn vào hoạt động của khối ngoại trên TTCK Việt Nam trong năm 2015, mặc dù vẫn giữ vị thế mua ròng nhưng khối lượng đã giảm đáng kể so với năm trước. Khối ngoại đã mua ròng hơn 3,004 tỷ đồng, tương đương khoảng 133 triệu USD trên cả hai sàn HOSE và HNX trong năm 2015, giảm gần 20% so với năm 2014. Đây là mức mua ròng thấp nhất từ năm 2012 đến nay.

Theo đó, việc được nâng xếp hạng từ thị trường cận biên (Frontier Market) lên thị trường mới nổi (Emerging Market) có thể sẽ tạo bước ngoặt lớn cho sự phát triển của thị trường nói chung và dấu ấn của khối ngoại trên TTCK Việt Nam nói riêng./.