Mỹ: Chính phủ đóng cửa, thì đã sao?

Mỹ: Chính phủ đóng cửa, thì đã sao?

Cuối tuần trước, thế giới khá sốc khi biết Chính phủ Mỹ sẽ “hết ngân sách” vào nửa đêm thứ Sáu ngày 19-1, nghĩa là từ thời điểm đó nhiều cơ quan Chính phủ liên bang sẽ ngừng hoạt động, trùng vào dịp kỷ niệm một năm ngày ông Donald Trump tuyên thệ nhậm chức Tổng thống thứ 45 của Mỹ.

Nhiều địa điểm công cộng ở Mỹ không hoạt động do Chính phủ Mỹ đóng cửa. Ảnh của WSJ

Nguyên nhân trực tiếp của vụ đóng cửa này là các nghị sĩ đảng Cộng hòa (51 ghế Thượng viện) và đảng Dân chủ (49 ghế) không đồng ý với nhau về một dự luật chi tiêu ngân sách ngắn hạn để duy trì hoạt động của Chính phủ tới khi Quốc hội Mỹ phê chuẩn kế hoạch ngân sách năm 2018. Bất đồng xoay quanh nhiều vấn đề, mà nổi bật là quy chế cho khoảng 700.000 người tạm trú trên đất Mỹ mà không có giấy tờ hợp pháp, được đưa vào Mỹ khi còn là trẻ em. Thời chính quyền Obama, những người này - gọi là Dreamers - được phép tạm trú, học hành và làm việc trong hai năm. Sắc lệnh DACA (Deferred Action for Childhood Arrivals) bảo vệ những Dreamers của ông Obama hết hiệu lực hồi tháng 9-2017, và họ có nguy cơ bị trục xuất ra khỏi nước Mỹ, nhưng Tổng thống Donald Trump gia hạn thêm sáu tháng để chờ Quốc hội Mỹ thông qua một đạo luật mới về di trú, bao gồm cả quy chế cho các Dreamers. Đảng Dân chủ yêu cầu mọi sự thỏa hiệp về kế hoạch ngân sách phải bao gồm sự bảo vệ những người trẻ tuổi này trong khi đảng Cộng hòa và Nhà Trắng cho rằng đây là một vấn đề riêng rẽ, sẽ được xử lý bằng luật di trú mới trong tương lai.

Bất đồng ở Thượng viện đã khiến dự luật phân bổ ngân sách tạm thời bị bế tắc tại thời điểm kế hoạch ngân sách cũ hết hạn trong đêm 19-1 khiến Chính phủ Mỹ phải ngừng hoạt động.

Chiều tối ngày thứ Hai 22-1, Thượng viện (với số phiếu thuận 81/18) và sau đó là Hạ viện (số phiếu 266/150), đã khai thông bế tắc và thông qua dự luật chi tiêu ngân sách tạm thời trong ba tuần, kéo dài tới ngày 8-2-2018, sau khi đảng Dân chủ xuống thang và đảng Cộng hòa cam kết sẽ làm việc về luật di trú từ đầu tháng tới, đáp ứng một phần đòi hỏi của đảng Dân chủ. Dự luật ngân sách tạm thời đã được chuyển tới Nhà Trắng để Tổng thống Trump ký ban hành, chấm dứt vụ đóng cửa kéo dài ba ngày của Chính phủ liên bang Mỹ.

Vụ đóng cửa Chính phủ hầu như tác động rất ít tới người dân Mỹ bình thường, vì chỉ khoảng 40% các cơ quan Chính phủ liên bang, tương đương khoảng 800.000 công chức, sẽ tạm nghỉ làm việc; những ngành thiết yếu như bộ An ninh nội địa, Cục Điều tra liên bang (FBI) vẫn làm việc bình thường. Cũng nên lưu ý rằng, chỉ các cơ quan liên bang không thiết yếu mới bị tạm đóng cửa, các chính quyền tiểu bang, thành phố khắp nước Mỹ vẫn hoạt động vì dựa vào ngân sách tiểu bang - mà đây mới chính là các cơ quan công quyền thường xuyên tiếp xúc và đáp ứng những yêu cầu đủ loại của công dân.

Vài người nói Chính phủ Mỹ đóng cửa vì “hết tiền” là không chính xác. Mỹ là quốc gia mà việc phân bổ và chi tiêu ngân sách lúc nào cũng công khai, minh bạch và được giám sát chặt chẽ. Tiền, hay ngân sách của Mỹ lúc nào cũng có sẵn, có điều Chính phủ không được lấy ra tiêu xài khi Quốc hội chưa cho phép bằng luật. Ở cấp tiểu bang và địa phương, chính quyền phải tuân thủ kế hoạch ngân sách do nghị viện tiểu bang hoặc hội đồng địa phương phê chuẩn và bất cứ lúc nào người dân cũng có thể theo dõi việc thu chi của chính quyền qua mạng Internet. Đây là một đặc điểm của cơ chế giám sát lẫn nhau và quyền lực của Chính phủ luôn bị kiểm soát.

Việc đóng cửa Chính phủ Mỹ cũng hầu như không tác động đáng kể tới thị trường; các doanh nghiệp vẫn hoạt động, người mua người bán vẫn nhộn nhịp, các chỉ số chứng khoán trong phiên giao dịch ngày đầu tuần 22-1 vẫn tăng đều (Nasdaq tăng 71,65 điểm; S&P 500 tăng 22,67 điểm). Sở dĩ như vậy vì Chính phủ Mỹ có vai trò rất mờ nhạt trong nền kinh tế; sản xuất, thương mại tăng hay giảm phụ thuộc vào khu vực kinh tế tư nhân chứ chẳng liên quan nhiều tới hoạt động của Chính phủ.

Thái Bình

TBKTSG