Lu bu chuyện Tamiflu

Lu bu chuyện Tamiflu

Thủ tướng sẽ kết luận như thế nào về vụ Tamiflu lùm xùm mấy ngày qua hiện được thuộc cấp dồn lên bàn nghị sự vốn rất lu bu của ông?

Nội vụ, tưởng dễ tóm lược hơn dưới đây nhiều.

Nhận tố cáo khuất tất, tiêu cực trong việc ký hợp đồng mua nguyên liệu chế thuốc phòng đại dịch cúm, Thủ tướng chỉ đạo thanh tra làm rõ. Thanh tra làm, kết luận phát hiện chênh lệch... triệu đô trong quá trình thực tế thực hiện so với hợp đồng mua bán nguyên liệu, cho là tiền hoa hồng, đề nghị thu hồi, chuyển cơ quan điều tra làm rõ coi có vi phạm pháp luật không. Bà cựu bộ trưởng Y tế thời hợp đồng được ký kết cùng bốn công ty dược được chỉ định thực hiện hợp đồng nhất quyết bất bình trước kết luận này, đã “triệu tập” nhiều nhà báo, công khai chính kiến phản bác, thậm chí tuyên bố chống lại kết luận thanh tra, viết đơn thư vượt cấp, tuồn cả tài liệu có dấu mật, tuyệt mật cho nhà báo.

Nội vụ, theo đó đã vượt ra khỏi một vụ khiếu kiện hành chính, bởi cách thức bất thường của bà cựu bộ trưởng, cùng với kỹ thuật công khai được huy động bài bản.

Chưa thể nói kết luận thanh tra là đúng (và trong thực tế cũng đã có những lần kết luận thanh tra là sản phẩm được ngã giá). Tuy nhiên không thể phản bác nó bằng cảm xúc, nhất là làm cho định chế ấy không còn thần thiêng.

Cái được các công ty dược liên quan tổ chức họp báo khóc lóc nhiều nhất và cũng doạ nạt nhiều nhất (sẽ không thực hiện việc nộp lại tiền theo kết luận thanh tra) là xung quanh khoản tiền bị cho là tiền hoa hồng này. Thanh tra xác định không thấy khoản chi này thể hiện trong hợp đồng và chứng từ hợp lý. Các công ty thì lu loa đó là tiền bồi thường theo hợp đồng chuyển giao kỹ thuật. Nhưng hợp đồng đó mô tê thế nào thì các nhà báo dự họp báo do các công ty “triệu tập” chỉ nghe khóc kể chứ không tận mắt xem xét chứng cứ.

Cần phải nói ngay rằng, hợp đồng thực hiện việc mua bán nguyên liệu và sản xuất thuốc phòng dịch này do Chính phủ chỉ định, trong tình trạng khẩn cấp, liên quan đến an ninh quốc gia. Các công ty không chỉ có trách nhiệm giải trình đầy đủ và minh bạch với Nhà nước, mà mọi định chế giám sát đều có quyền yêu cầu các công ty này giải trình để thực sự làm rõ, liệu công ty có lợi dụng tình hình khẩn cấp mà trục lợi. Giải trình là cung cấp những cơ sở để tin rằng khoản tiền đó không phải là tiền hoa hồng. Trách nhiệm giải trình thuộc về các công ty thực hiện các hợp đồng có tính công cộng này. Ở nhiều nước, nếu không được đối tượng bị thanh tra chứng minh rõ ràng, món tiền ấy bị coi là tiền tham nhũng, hành vi ấy là hành vi tham nhũng.

Một bên là bộ máy được lập ra thực hiện chỉ đạo của mình đang thủng thẳng chuyển kết quả lên chờ “kết luận”. Một bên là bà cựu bộ trưởng và bốn công ty “kêu khóc”. Hãy chờ xem ý kiến cuối cùng của Thủ tướng.

Đó là chưa kể, trong một thị trường minh bạch, một xã hội được giám sát hữu hiệu, giải trình việc thực hiện các thương vụ như nói trên phải là đạo đức của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có đạo đức sẽ có dấu ấn tốt hơn trong người mua, và thất tín, vì thế là tội tày đình mà doanh nghiệp sẽ hứng chịu kết quả ngay lập tức. Bốn doanh nghiệp dược đã công khai sau khi có kết luận thanh tra, rằng mình chỉ thu lời khoảng 2%. Đó là một cam kết tốt lẽ ra phải được đưa ra từ trước khi thực hiện hợp đồng, như một điều kiện để doanh nghiệp được bộ Y tế chỉ định thực hiện thương vụ kinh doanh này. Bộ Y tế chính ra phải theo dõi quá trình thực hiện những cam kết như vậy.

Nội vụ đã không chỉ là vấn đề của một kết luận thanh tra. Tamiflu đã thành chuyện lu bu dồn lên người đứng đầu Chính phủ.

Diễn biến giải quyết vụ Tamiflu cũng là một “đơn đặt hàng” cụ thể của tiến trình cải cách chính trị của chúng ta không chỉ từ bây giờ.

Tân Dân

sài gòn tiếp thị