Thao túng giá - góc tối trên sàn chứng khoán

Thao túng giá - góc tối trên sàn chứng khoán

Thao túng giá chứng khoán không còn là câu chuyện mới mẻ trên sàn chứng khoán. Hàng năm vẫn có không ít cổ phiếu bị rơi vào tay của “đội lái” - cá nhân hoặc đội nhóm thao túng giá cổ phiếu. Những cổ phiếu bị thao túng sẽ có giai đoạn tăng dựng đứng khiến nhà đầu tư đổ xô mua vào và cuối cùng sập bẫy khi giá cổ phiếu đổ đèo không phanh.

Thao túng thị trường thường được hiểu là khi ai đó làm ảnh hưởng một cách giả tạo đến cung và cầu của chứng khoán. Làm thay đổi hành vi của các nhà đầu tư trên thị trường để đạt được lợi ích cá nhân. Ví dụ, khiến giá cổ phiếu tăng hoặc giảm đáng kể. Hầu hết, các hành vi thao túng thị trường đều bất hợp pháp. Tuy nhiên, thực tế rất khó có thể phát hiện ra ai là người thao túng.

Trên thị trường, việc thao túng diễn ra dễ dàng hơn đối với cổ phiếu của những công ty vốn hóa nhỏ (penny). Cổ phiếu penny sẽ dễ bị thao túng hơn các loại cổ phiếu khác vì giá thường thấp, số lượng cổ phiếu lưu hành ít cũng như cô đặc. Đồng thời, những nhà phân tích và người tham gia thị trường thường không theo dõi chúng chặt chẽ như cổ phiếu của các công ty vừa và lớn.

Các chiêu trò làm giá trên thị trường rất đa dạng. Có thể kể ra một cách thức làm giá điển hình như sau:

Đầu tiên, đội lái sẽ tìm kiếm các mã cổ phiếu hội tụ đủ yếu tố “thiên thời, địa lợi” với các yếu tố đánh giá như: giá thấp, thông tin hỗ trợ không minh bạch, hoạt động trong ngành tương đối hấp dẫn, số lượng niêm yết và khối lượng giao dịch chưa cao. Đặc biệt, cổ phiếu niêm yết phải tập trung, ít bị chia tách.

Sau đó, đội lái sẽ tạo ra “nhân hòa” bằng cách tạo ra cung cầu ảo đối với mã cổ phiếu đó. Thông thường đội lái sẽ tìm cách thỏa thuận ngầm với ban lãnh đạo công ty và các cổ đông lớn nắm giữ nhiều cổ phiếu với các yêu cầu để đội lái thực hiện phương án tạo sóng giả. Ban lãnh đạo được yêu cầu đưa ra các thông tin đúng thời điểm có lợi cho phương án làm giá, trong khi cổ đông lớn được yêu cầu không xả hàng vào thời điểm đẩy giá lên và phối hợp tham gia đẩy giá chứng khoán.

Sau khi đã chuẩn bị đủ các yếu tố cần thiết, đội lái bắt đầu tạo sóng.

Đầu tiên, thực hiện các biện pháp dìm giá xuống để gom hàng. Giá và khối lượng cổ phiếu sẽ đi ngang lình xình một thời gian khá dài đến khi đội lái tạm gom đủ hàng.

Khi đã gom đủ, đội lái sẽ tập trung đẩy giá lên bằng cách lan truyền các thông tin tốt về cổ phiếu, rồi để những lời thì thầm nhanh chóng truyền khắp thị trường nhằm thu hút nhà đầu tư chú ý và có động thái mua vào giúp tăng cầu giảm cung. Giá được đẩy trần sẽ khiến các nhà đầu tư khác đổ tiền vào mua theo. Cổ phiếu sẽ có giai đoạn tăng mạnh kéo dài.

Lúc này, túi tiền của đội lái đã tăng lên như núi, việc cần làm chỉ là chốt lời và kiếm bộn tiền. Sau khi bị “buông tay”, diễn biến giá cổ phiếu sau đó là những chuỗi ngày “múa bên trăng” (ám chỉ cổ phiếu giảm sàn không có ai mua).

Các nhà đầu tư nhỏ lẻ do ăn theo nên thường vào sóng chậm nhịp, rút ra muộn hơn hoặc không kịp, sẽ bị mắc kẹt và chỉ còn cách nhìn tiền của mình bay hơi cùng đồ thị chứng khoán đi xuống.

Không chỉ nhà đầu tư cá nhân, ai cũng có thể là nạn nhân của hành vi thao túng giá chứng khoán. Như trong vụ FTM, 11 công ty chứng khoán và 1 ngân hàng đã bị thiệt hại hàng trăm tỷ đồng vì cho vay margin cổ phiếu này. 

Những năm qua, sàn chứng khoán Việt Nam ghi nhận không ít trường hợp thao túng giá cổ phiếu. Có thể kể đến những cái tên kinh điển như KSA, CDO, FTM...

Gần đây, trên thị trường lại nóng với thông tin thao túng giá ở 1 nhóm cổ phiếu có cùng một cổ đông chi phối. Dù rằng ban lãnh đạo một doanh nghiệp trong nhóm này đã lên tiếng về việc không hề có sự thao túng chứng khoán ở đây nhưng kết quả có lẽ phải chờ kết luận cuối cùng từ UBCK.

Hành vi thao túng giá vẫn được cơ quan chức năng điều tra và xử phạt, tuy nhiên, quá trình này tốn khá nhiều thời gian. Thực tế, hầu hết chỉ biết đó là thao túng giá khi đã sập những chiêu trò như vụ thao túng CDO diễn ra vào năm 2015 - 2016 những tới tận năm 2020, cá nhân vi phạm mới chính thức bị xử phạt. Lúc này, bản thân nhà đầu tư cũng đã mất tiền và cũng khó lòng mà đòi lại được.

Vì vậy, các nhà đầu tư cá nhân cần tỉnh táo, không nên để lòng tham dẫn dắt với tâm lý muốn làm giàu nhanh hay chỉ thích lao vào đầu tư những cổ phiếu tăng trần liên tục với các thông tin ảo bên lề. Nên nhớ rằng, pho mát miễn phí chỉ có trong cái bẫy chuột.

* KSA: Nguyên Chủ tịch Phạm Thị Hinh bị khởi tố về tội thao túng cổ phiếu

Chí Kiên

FILI