Lãi suất điều hành chưa tăng nhưng chính sách tiền tệ đã bắt đầu thắt chặt!

Lãi suất điều hành chưa tăng nhưng chính sách tiền tệ đã bắt đầu thắt chặt!

Trong làn sóng tăng lãi suất, thắt chặt chính sách tiền tệ của nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới, đường hướng chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) trong thời gian tới ra sao là một vấn đề còn đang gây thắc mắc. Hiện tại, NHNN vẫn khẳng định “tiếp tục giữ nguyên các mức lãi suất điều hành”.

Chính sách tiền tệ đã bắt đầu thắt chặt…

Phát ngôn trên của NHNN có thể được thị trường “phiên dịch” ra thành chính sách tiền tệ sẽ không bị thắt chặt, bởi nếu hiểu theo lẽ thông thường thì thắt chặt tiền tệ phải đi đôi với, là kết quả của việc nâng lãi suất điều hành.

Tuy nhiên, thực tế thì NHNN đã bước đầu thắt chặt chính sách tiền tệ của mình (giảm cung tiền), được thể hiện rõ qua việc liên tục tung tín phiếu ra để hút tiền từ hệ thống ngân hàng về, với quy mô được ước tính khoảng 70.000 tỉ đồng. Nói cách khác, cung tiền thực sự đã giảm đi 70.000 tỉ đồng, nếu các điều kiện khác không thay đổi. Ví dụ, NHNN không đồng thời cho vay tái cấp vốn, cho vay chiết khấu giấy tờ có giá cho các ngân hàng thương mại từ khoản 70.000 tỉ đồng này (nhưng hiện tại chưa thấy có báo cáo nào đề cập đến các hoạt động này).

NHNN cũng được báo cáo đã bán ra trong tháng 5 khoảng 7 tỉ đô la Mỹ qua phương thức kỳ hạn 3 tháng không hủy ngang (tổng cộng qua các đợt lên đến hơn 10 tỉ đô la). Dựa vào hoạt động này, một số báo cáo cũng cho rằng NHNN đã hút tiền đồng về. Tuy nhiên, kết luận này là quá sớm bởi vẫn có khả năng khi đến thời điểm thanh toán, NHNN sẽ tung ngược trở lại một phần hoặc toàn bộ số tiền đồng thu từ bán đô la kỳ hạn 3 tháng này ra nền kinh tế, thông qua mua tín phiếu và/hoặc cho vay tái cấp vốn, tái chiết khấu.

Do vậy, điều chỉ có thể khẳng định tại thời điểm này là NHNN đã thắt chặt chính sách tiền tệ thông qua hút tiền đồng từ kênh tín phiếu như nói trên.

Thắt chặt chính sách tiền tệ nhưng lại giữ nguyên các mức lãi suất điều hành, hiểu thế nào cho đúng?

Các mức lãi suất điều hành được đề cập đến thường chỉ là lãi suất cho vay của NHNN. Để giảm cung tiền, tức hạn chế cho vay ra nền kinh tế mà không phải tăng các lãi suất điều hành thì NHNN chỉ còn cách… ngừng cho vay ngân hàng thương mại. Đơn giản bởi một khi tiếp tục cho vay ngân hàng thương mại thì NHNN phải tiếp tục áp dụng các mức lãi suất điều hành hiện thời, vốn ở mức thấp nhằm khuyến khích tăng trưởng tín dụng trong giai đoạn nới lỏng chính sách tiền tệ thời đại dịch trước đây.

Tuy nhiên, với tư cách là người cho vay cuối cùng, NHNN phải luôn sẵn sàng cho vay ngân hàng thương mại trong mọi thời điểm để tránh thiếu hụt, khủng hoảng thanh khoản. Như thế có nghĩa là NHNN không thể đóng băng việc cho vay ngân hàng thương mại trong bất cứ thời điểm nào.

Mặt khác, lãi suất điều hành, và tức là lãi suất cho vay của NHNN, trên danh nghĩa có thể chưa/không tăng nhưng thực tế NHNN đã tăng lãi suất đi vay của mình. Điều này được thể hiện qua việc NHNN phải nâng lãi suất đấu thầu tín phiếu kỳ hạn 7 ngày từ 0,3% lên 0,7% trong các phiên đấu thầu tuần trước.

Kết cục, NHNN đang phải đối mặt với tình huống vẫn phải sẵn sàng cho vay với lãi suất thấp trong khi lại đi “huy động” với lãi suất cao nhằm giảm cung tiền. Mâu thuẫn này chỉ có thể được giải quyết thông qua hoặc chính thức công bố nâng các mức lãi suất điều hành như việc phải làm của nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới, hoặc ngấm ngầm áp dụng các mức lãi suất cho vay cao hơn với từng ngân hàng thương mại để… không phải công bố các mức lãi suất điều hành mới.

Đương nhiên, sự ngấm ngầm nói trên, nếu có, là điều không có lợi xét trên nhiều khía cạnh nên tốt nhất là không nên được áp dụng. Do đó, có thể nói, một khi NHNN đã bắt đầu siết lại chính sách tiền tệ (hút tiền đồng về) thì việc công bố nâng các mức lãi suất điều hành chỉ còn là vấn đề thời gian.

Trên thị trường, dường như chính vì phát biểu tiếp tục giữ nguyên các mức lãi suất điều hành của NHNN mà nhiều báo cáo phân tích đã đưa ra dự đoán NHNN chắc sẽ chỉ nâng lãi suất điều hành vào quí 4 năm nay.

Như đã phân tích, thật khó mà tưởng tượng NHNN sẽ đóng băng việc cho vay các ngân hàng thương mại tại các mức lãi suất điều hành hiện thời trong cả mấy tháng, thậm chí đến gần nửa năm nữa. Việc nếu có ngấm ngầm áp dụng lãi suất cao hơn đối với từng ngân hàng thương mại cũng chỉ mang tính câu giờ.

Do vậy, nếu NHNN tiếp tục xu hướng thắt chặt chính sách tiền tệ như được khởi động từ trung tuần tháng 6 này với các đợt phát hành tín phiếu thì NHNN sẽ phải sớm công bố nâng các mức lãi suất điều hành.

Phan Minh Ngọc

TBKTSG