Việt Nam cần một chiến lược chuyển đổi toàn diện trước nguy cơ thương chiến
Việt Nam cần một chiến lược chuyển đổi toàn diện trước nguy cơ thương chiến
Chỉ khi thực hiện một chiến lược chuyển đổi toàn diện, Việt Nam mới có thể vững vàng trước nguy cơ thương chiến toàn cầu và bứt phá lên một vị thế kinh tế cao hơn trên bản đồ thế giới.
Mức thuế 46% mà Mỹ áp lên 90% hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam không chỉ là thách thức ngắn hạn mà còn là tín hiệu cho thấy Việt Nam cần một bước chuyển mình mạnh mẽ về mô hình tăng trưởng. Vấn đề đặt ra không chỉ là bài toán ứng phó trước mắt mà còn là cơ hội để Việt Nam nâng cấp vị thế kinh tế, chuyển từ gia công giá rẻ sang sản xuất sản phẩm công nghệ cao, đồng thời tối ưu hóa ngành nông nghiệp xuất khẩu theo hướng tinh chế, nâng cao giá trị và thương hiệu.
Ứng phó trước mắt: Bảo vệ tăng trưởng và ổn định nền kinh tế
Việt Nam cần nhanh chóng triển khai các biện pháp mang tính chiến lược để duy trì dòng chảy thương mại, hạn chế tác động tiêu cực lên xuất khẩu và tăng trưởng kinh tế.
Chính phủ cần tận dụng các kênh đối thoại song phương với Mỹ để đàm phán miễn giảm thuế, đề xuất cơ chế linh hoạt hoặc gia nhập các nhóm lợi ích chung trong thương mại quốc tế nhằm bảo vệ doanh nghiệp xuất khẩu.
Điều chỉnh chuỗi cung ứng và tối ưu hóa xuất xứ hàng hóa: Để giảm rủi ro thuế quan, doanh nghiệp Việt Nam có thể tái cấu trúc sản xuất, dịch chuyển một phần công đoạn sang các nước ASEAN như Campuchia, Malaysia để tận dụng quy tắc xuất xứ linh hoạt.
Ngoài thị trường Mỹ, Việt Nam cần tối đa hóa lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do (EVFTA, CPTPP, RCEP) để gia tăng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN và Ấn Độ. Đồng thời, làm mới lại các thị trường truyền thống bằng chiến lược nâng cao giá trị sản phẩm và chất lượng dịch vụ hậu cần.
Chuyển đổi mô hình từ xuất khẩu thô sang tinh chế
Đầu tiên, cần chuyển đổi trong công nghiệp và sản xuất.
Để thoát khỏi mô hình gia công thâm dụng lao động, Việt Nam cần đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm công nghệ cao như điện tử, AI, chip bán dẫn, thiết bị tự động hóa – những ngành có hàm lượng chất xám cao và khả năng định giá tốt hơn trên thị trường quốc tế.
Doanh nghiệp Việt không thể mãi là nhà sản xuất gia công cho thương hiệu nước ngoài. Cần đầu tư vào R&D, phát triển sản phẩm độc quyền, nâng cao giá trị thương hiệu để gia nhập thị trường quốc tế với tư cách nhà sản xuất thực thụ.
Quan trọng hơn, thay vì tập trung vào FDI sử dụng lao động giá rẻ, Việt Nam cần thu hút các dòng vốn FDI có giá trị công nghệ cao từ EU, Nhật Bản, Hàn Quốc để nâng cấp chuỗi cung ứng nội địa và phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ.
Thứ hai, cần chuyển đổi trong nông nghiệp xuất khẩu. Từ sơ chế sang tinh chế, từ nguyên liệu sang sản phẩm thương hiệu. Ngành nông nghiệp Việt Nam phải rời bỏ mô hình xuất khẩu thô (hạt cà phê, gạo, thủy sản sơ chế) và chuyển sang chế biến sâu, gia tăng giá trị sản phẩm. Ví dụ, thay vì xuất khẩu cà phê nhân, cần phát triển thương hiệu cà phê rang xay, cà phê hòa tan với tiêu chuẩn chất lượng quốc tế.
Để cạnh tranh với sản phẩm nông nghiệp từ châu Âu và Mỹ, Việt Nam cần áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng cao (GlobalGAP, HACCP), đồng thời phát triển thương hiệu quốc gia cho các sản phẩm chủ lực như gạo ST25, hạt điều, cà phê, thanh long.
Ổn định tỷ giá và quản trị cán cân thương mại
Khi xuất khẩu sang Mỹ bị hạn chế, dòng USD vào Việt Nam giảm, gây áp lực lên tỷ giá. Ngân hàng Nhà nước có thể can thiệp bằng cách sử dụng dự trữ ngoại hối để điều tiết tỷ giá, đồng thời thúc đẩy các nguồn ngoại tệ khác như kiều hối và dòng vốn đầu tư nước ngoài.
Ngoài ra, cần giảm nhập khẩu hàng xa xỉ, thúc đẩy sản xuất nội địa để thay thế hàng nhập khẩu, từ đó giảm áp lực cán cân thương mại.
Xuất khẩu sang Mỹ gặp khó khăn là cơ hội để Việt Nam gia tăng xuất khẩu sang các thị trường ASEAN, Trung Quốc, Ấn Độ – những nền kinh tế đang có nhu cầu lớn về sản phẩm Việt Nam.
Cân bằng và quản trị xuất nhập khẩu ở các thị trường lớn
Việt Nam cần duy trì quan hệ thương mại ổn định với cả hai siêu cường, tránh bị cuốn vào xung đột thương mại Mỹ - Trung. Chiến lược đa dạng hóa thị trường xuất khẩu là chìa khóa để giảm rủi ro.
Chúng ta cần phát triển ngành dịch vụ tài chính và logistics. Một hệ thống logistics hiện đại và ngành tài chính vững mạnh sẽ giúp doanh nghiệp giảm chi phí xuất khẩu, nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Tựu trung lại, mức thuế mới của Mỹ là một thách thức nghiêm trọng, nhưng đồng thời là cơ hội để Việt Nam chuyển mình mạnh mẽ. Nếu chỉ tập trung vào ứng phó ngắn hạn mà không thay đổi mô hình tăng trưởng, Việt Nam sẽ mãi ở thế bị động.
Bổi cảnh hiện tại cũng là cơ hội để Việt Nam thoát khỏi mô hình gia công giá rẻ, vươn lên sản xuất sản phẩm công nghệ cao; chuyển từ nông sản sơ chế sang nông sản tinh chế, nâng cao thương hiệu; khai thác tối đa các hiệp định thương mại tự do, phát triển thị trường mới; quản trị tốt cán cân thương mại, ổn định tỷ giá, tối ưu hóa xuất nhập khẩu.
Chỉ khi thực hiện một chiến lược chuyển đổi toàn diện, Việt Nam mới có thể vững vàng trước sóng gió thương mại và bứt phá lên một vị thế kinh tế cao hơn trên bản đồ thế giới.
Nguyễn Quang Huy - CEO Khoa Tài chính Ngân hàng, Trường đại học Nguyễn Trãi
- 08:00 06/04/2025
