Phát triển kinh tế tư nhân không thể thiếu tư duy kinh tế thị trường
Phát triển kinh tế tư nhân không thể thiếu tư duy kinh tế thị trường
Nếu thiếu tư duy kinh tế thị trường đúng đắn, kinh tế tư nhân không những bị kìm hãm sự phát triển mà còn tạo ra những bất ổn dai dẳng trong nền kinh tế.
Một doanh nghiệp trong ngành sản xuất công nghiệp chế biến . Ảnh min họa: L.H |
Kinh tế thị trường là gì?
Thực tế nhiều nhà quản lý kinh tế có thể vẫn chưa thực sự hiểu đúng bản chất của một hệ thống kinh tế thị trường, ở đó các quyết định kinh tế chủ yếu được điều chỉnh bởi cung – cầu và giá cả, chứ không phải bởi mệnh lệnh hành chính từ Nhà nước.
Các nguyên lý cốt lõi của nền kinh tế thị trường bao gồm giá cả do thị trường quyết định, hàng hóa và dịch vụ phải được định giá thông qua sự tương tác giữa cung và cầu, thay vì Nhà nước áp đặt mức giá; quyền tự do kinh doanh và cạnh tranh phải được bảo đảm, ở đó các doanh nghiệp và cá nhân có quyền tự do sản xuất, kinh doanh, đầu tư, tiêu dùng và cạnh tranh theo nguyên tắc thị trường, thay vì bị kiểm soát bằng các rào cản hành chính phức tạp.
Nhà nước không trực tiếp chỉ huy nền kinh tế mà chỉ đóng vai trò hỗ trợ, tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, duy trì sự ổn định vĩ mô, sửa chữa những thất bại của thị trường và đảm bảo công bằng trong phân bổ và phân phối.
Nhìn lại nước ta, sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, vẫn còn tồn tại nhiều biểu hiện của cơ chế kế hoạch hóa trong quản lý kinh tế. Nhà nước vẫn sử dụng quá nhiều công cụ hành chính để kiểm soát thị trường và điều tiết các doanh nghiệp thay vì để cung – cầu tự điều tiết; quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp tư nhân, vẫn bị hạn chế bởi các rào cản pháp lý, nhiều khi là tùy tiện và duy ý chí.
Cần nhận thức mạch lạc hơn về vai trò của Nhà nước
Phát triển kinh tế tư nhân với một nền kinh tế thị trường đúng nghĩa không có nghĩa là Nhà nước hoàn toàn đứng ngoài, mà Nhà nước vẫn có vai trò định hướng, tạo ra khung pháp lý và điều tiết vĩ mô. Tuy nhiên, sự điều tiết này phải dựa trên nguyên tắc thị trường, không phải bằng mệnh lệnh hành chính, mà phải bằng các công cụ kinh tế, chẳng hạn như thuế, phí hay các công cụ tiền tệ.
Trong hầu hết các chính sách cần phải nghĩ đến thuế như một công cụ kinh tế hữu hiệu để điều tiết các quan hệ kinh tế của thị trường, các giao dịch và hợp đồng của tư nhân, bao gồm cả việc tái phân phối và chuyển hóa giữa lợi ích kinh tế của Nhà nước với lợi ích tài chính của thị trường và doang nghiệp.
Chúng ta biết rằng Nhà nước có hai chức năng cơ bản là sửa chữa các thất bại của thị trường và tái phân phối. Các chức năng này được thể hiện qua vai trò của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền sở hữu tài sản, quyền tự do kinh doanh của người dân và đảm bảo thực thi hợp đồng cho doanh nghiệp; đồng thời phải giữ ổn định kinh tế vĩ mô, tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, minh bạch và công bằng; tham gia đầu tư vào những lĩnh vực mà thị trường không thể tự phân bổ hiệu quả (như giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng).
Một khi tư duy thị trường chưa thực sự thấm nhuần, vai trò của Nhà nước dễ bị hiểu sai, dẫn đến hai thái cực: hoặc can thiệp quá mức, hoặc buông lỏng quản lý – cả hai đều gây bất ổn và cản trở sự phát triển của kinh tế thị trường cũng như kinh tế tư nhân.
Kinh tế tư nhân: trụ cột chủ đạo
Trong một nền kinh tế thị trường, kinh tế tư nhân không chỉ là trụ cột chính của tăng trưởng mà còn đóng vai trò chủ đạo trong việc thúc đẩy đổi mới, tạo việc làm và ngân sách quốc gia. Kinh tế tư nhân không chỉ cung cấp nguồn lực tài chính mà còn là yếu tố quyết định mức độ linh hoạt, khả năng thích ứng và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Khi kinh tế tư nhân phát triển, nền kinh tế sẽ có sức bật cao hơn, tạo ra sự năng động, sáng tạo và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh.
Chính vì vậy, thúc đẩy kinh tế tư nhân không chỉ là lựa chọn, mà là điều kiện tất yếu để nền kinh tế thị trường vận hành hiệu quả. Việt Nam muốn có nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập thì phải đảm bảo rằng kinh tế tư nhân được phát triển trong môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng và thuận lợi, nơi mà sáng tạo và cạnh tranh thực sự trở thành động lực cho sự thịnh vượng chung.
Để làm được điều đó, một lần nữa, phải quay về với nền tảng tư duy kinh tế thị trường. Nếu tư duy kinh tế thị trường không được áp dụng đúng mức, doanh nghiệp tư nhân sẽ bị kìm hãm bởi những rào cản hành chính nặng nề.
Một nền kinh tế muốn phát triển mạnh mẽ không thể để doanh nghiệp tư nhân giống như những hạt giống tốt bị gieo trên mảnh đất cằn cỗi của nền kinh tế kế hoạch hóa và cơ chế chỉ huy. Nếu môi trường kinh doanh không được cải thiện thì dù có tiềm năng lớn đến đâu, doanh nghiệp cũng sẽ bị kiệt quệ hoặc mất khả năng cạnh tranh.
Thực tế ở nhiều quốc gia cho thấy, nơi nào tạo ra được một hệ sinh thái thuận lợi cho doanh nghiệp tư nhân – với chính sách khuyến khích đầu tư, thủ tục hành chính đơn giản, chi phí tuân thủ thấp, quyền tài sản và quyền tự do kinh doanh được bảo đảm – thì nền kinh tế ở đó sẽ bứt phá mạnh mẽ.
Đổi mới tư duy để bước vào kỷ nguyên mới
Nếu muốn xây dựng một nền kinh tế hiện đại, trong đó kinh tế tư nhân thực sự đóng vai trò chủ đạo, không thể giữ mãi tư duy cũ. Điều này cũng tựa như việc chúng ta mua một chiếc máy bay nhưng vẫn giữ tư duy đi xe đạp, thì dù có phương tiện hiện đại, nó cũng chỉ chạy loanh quanh trên mặt đất chứ không thể cất cánh.
Sau bốn thập niên đổi mới, đã đến lúc Việt Nam cần có bước chuyển tư duy mạnh mẽ hơn để thực sự thoát khỏi những di sản của cơ chế kế hoạch hóa và bước vào kỷ nguyên phát triển mới.
Chỉ khi nào tư duy kinh tế thị trường trở thành nền tảng, kinh tế tư nhân trở thành động lực chủ đạo, chúng ta mới có thể có được một nền kinh tế thị trường hiện đại, thực chất; kinh tế tư nhân mới có thể phát triển bừng nở, đất nước mới trở nên hùng cường và thịnh vượng được.
Đỗ Thiên Anh Tuấn - Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright
- 07:00 18/03/2025
