Thế giới đang hướng tới “bong bóng xanh”, nhà đầu tư cần cẩn trọng điều gì?
Thế giới đang hướng tới “bong bóng xanh”, nhà đầu tư cần cẩn trọng điều gì?
Dòng vốn đầu tư vào các tài sản xanh đang tăng nhanh, kéo theo sự phát triển của các quỹ ESG, trái phiếu xanh và doanh nghiệp năng lượng tái tạo. Khi thị trường mở rộng quá nhanh, những bất cập về công nghệ, chính sách và tính minh bạch có thể dẫn đến rủi ro tài chính. Nếu không được kiểm soát hợp lý, sự tăng trưởng này sẽ tạo ra một "bong bóng xanh", ảnh hưởng đến nhà đầu tư và sự ổn định của thị trường.
* Năng lượng sạch: Xu hướng đầu tư bền vững hay chỉ là “bong bóng xanh”?
Thực trạng thị trường tài chính xanh toàn cầu
Thị trường tài chính xanh đang chứng kiến sự bùng nổ chưa từng có. Theo số liệu mới nhất từ Climate Bonds Initiative, tổng khối lượng nợ xanh, xã hội và bền vững (GSS+) phù hợp với phương pháp của tổ chức này đã đạt 1.1 ngàn tỷ USD trong năm 2024, đưa tổng giá trị lũy kế lên đến 5.7 ngàn tỷ USD tính đến cuối năm 2024[1]. Đáng chú ý, khối lượng lũy kế của nợ xã hội và bền vững mỗi loại đều vượt mốc 1 ngàn tỷ USD trong năm 2024[2].
Thị trường trái phiếu xanh đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ, với dự báo sẽ vượt mốc 1 ngàn tỷ USD vào năm 2030, tăng từ mức 0.65 tỷ USD năm 2024, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 7.8%[3]. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi nhu cầu ngày càng tăng đối với các sản phẩm và dịch vụ xanh. Chỉ số Economist Green Index, theo dõi danh mục các công ty hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi năng lượng với tổng giá trị vốn hóa thị trường 3.7 ngàn tỷ USD, đã tăng gấp đôi kể từ năm 2019, vượt xa chỉ số S&P 500[4]. Dòng vốn toàn cầu đổ vào các quỹ ESG cũng tăng vọt lên 175 tỷ USD từ mức dưới 25 tỷ USD vào năm 2018[5].
Các nhân tố hình thành "bong bóng xanh"
Đầu tư quá nóng, kỳ vọng vượt thực tế
Sự gia tăng đột biến trong đầu tư xanh đang được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, bao gồm áp lực chính sách và xã hội. Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cảnh báo rằng, với các biện pháp của Chính phủ đối với nền kinh tế thực tế vẫn chưa đáp ứng được các cam kết về CO2, khu vực công đã mạnh mẽ khuyến khích đầu tư xanh. Điều này dẫn đến tình trạng các nhà đầu tư tư nhân kỳ vọng sẽ nhận được sự hỗ trợ từ khu vực công nếu thị trường gặp khó khăn - một kiểu "Chính phủ bảo lãnh"[6].
Theo kịch bản "Bong bóng xanh" được mô tả trong báo cáo của Mạng lưới Hệ thống Tài chính Xanh (NGFS), chính sách tài khóa hào phóng dưới hình thức trợ cấp đã dẫn đến tình trạng dư thừa đầu tư tư nhân và chi tiêu xanh. Các nhà đầu tư đổ tiền vào các lĩnh vực xanh và quá trình chuyển đổi trở thành động lực tài chính. Tuy nhiên, thiếu các chính sách khuyến khích phù hợp, các rào cản điều chỉnh trong nền kinh tế thực tế ngăn cản việc tạo ra giá trị tương ứng với dòng tài chính, từ đó nuôi dưỡng “bong bóng” tín dụng trong các lĩnh vực xanh[7].
Rủi ro công nghệ và thay đổi chính sách
Một yếu tố quan trọng góp phần tạo nên bong bóng xanh là sự không chắc chắn về công nghệ và chính sách. Theo báo cáo của ABN-Amro, trong kịch bản "Bong bóng xanh", việc đạt mức phát thải ròng bằng 0 được thực hiện thông qua trợ cấp thay vì thuế (tương tự như Đạo luật Giảm lạm phát của Hoa Kỳ, "tất cả là cà rốt, không có gậy")[8]. Điều này dẫn đến tình trạng dư thừa đầu tư tư nhân và gia tăng nợ, cuối cùng “bong bóng” đầu tư xanh vỡ, dẫn đến khủng hoảng niềm tin, tăng phí rủi ro.
Sự phụ thuộc vào nguyên vật liệu quan trọng như lithium, cobalt và niken cần thiết cho các công nghệ xanh cũng tạo ra rủi ro đáng kể. Sự khan hiếm của các vật liệu này có thể được phản ánh qua biến số đại diện như chi phí vốn cho các công nghệ xanh hoặc đỉnh giá của các hàng hóa cuối cùng phụ thuộc vào các vật liệu quan trọng này[9].
Hiện tượng "greenwashing" và vấn đề minh bạch
Một vấn đề đáng lo ngại khác là hiện tượng "greenwashing" (tẩy xanh) - khi các công ty tự quảng bá là "xanh" nhưng thực tế không có các biện pháp bền vững đáng kể. Theo phân tích của Climate Risk Horizons, một phần lớn làn sóng ESG hiện tại được thúc đẩy bởi các công ty thông thường tự định vị lại là "xanh" và tuyên bố áp dụng "thực hành bền vững", cùng với thị trường tín chỉ carbon vẫn chưa được quản lý, chưa được kiểm nghiệm và rất dễ bị greenwash[10].
Tại Ấn Độ, một thị trường năng lượng tái tạo đang phát triển, vẫn chưa có một hệ thống phân loại xanh. Theo Fernandes, CEO của Climate Risk Horizons: "Chúng tôi vẫn chưa có hệ thống phân loại xanh. Do đó, có quá nhiều sự mơ hồ về ý nghĩa của trái phiếu xanh ở Ấn Độ. Chính sách công bố thông tin của chúng tôi không tốt - khung BRSR đã bị SEBI làm suy yếu, khi các công bố bắt buộc liên quan đến ESG được thực hiện tự nguyện"[11].
Ảnh minh họa
|
Rủi ro và lời cảnh báo cho nhà đầu tư
Rủi ro từ thị trường và biến động giá
Theo BIS, việc vỡ “bong bóng xanh” không chỉ mang lại chi phí xã hội trực tiếp mà còn có thể làm suy yếu độ tin cậy của quá trình chuyển đổi[12]. Từ đó dẫn đến sự chậm trễ nghiêm trọng trong nỗ lực chuyển đổi carbon thấp thông qua chi phí chuyển đổi chìm.
Ví dụ điển hình về biến động giá là trường hợp của Adani Green, một trong những công ty lớn nhất lĩnh vực năng lượng xanh ở Ấn Độ. Công ty niêm yết vào tháng 6/2018 với giá cổ phiếu 29.45 rupee/cp, tăng lên đỉnh điểm 2,874.8 rupee/cp vào tháng 5/2022 chỉ trong 4 năm. Tuy nhiên, trong thị trường suy giảm hiện tại, giá đã giảm xuống còn 889.75 rupee/cp[13].
Rủi ro về minh bạch thông tin và greenwashing
Hiện tượng "greenwashing" là một trong những rủi ro lớn nhất mà các nhà đầu tư phải đối mặt trong thị trường xanh. Nhiều công ty đang tự định vị lại là "xanh" và tuyên bố áp dụng các thực hành bền vững, nhưng thực tế lại không như vậy. Ví dụ, IKEA - công ty tiêu thụ gỗ lớn nhất thế giới - đã bị phát hiện sử dụng gỗ khai thác bất hợp pháp từ các khu rừng ở vùng Carpathian của Ukraine để sản xuất ghế gỗ sồi, mặc dù gỗ này đã được Hội đồng Quản lý Rừng (FSC) chứng nhận[14].
Trường hợp của Quorn Foods, họ quảng cáo sản phẩm Thai Wonder Grains lunch pot như một cách để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, tuyên bố rằng nó "giúp chúng tôi giảm dấu chân carbon". Tuy nhiên, điều không rõ ràng là họ đang đề cập đến "chúng tôi" là ai. Hóa ra họ đang đề cập đến Quorn Foods, chứ không phải người tiêu dùng. Cơ quan Tiêu chuẩn Quảng cáo (ASA) đã phán quyết rằng quảng cáo này gây hiểu lầm và lưu ý rằng vì sản phẩm này là mới, nên không thể xác định liệu nó có thể giảm dấu chân carbon của Quorn hay không[15].
Chiến lược đa dạng hóa danh mục đầu tư
Để giảm thiểu rủi ro trong thị trường xanh, các nhà đầu tư nên áp dụng chiến lược đa dạng hóa danh mục đầu tư. Điều này bao gồm việc đầu tư vào nhiều loại tài sản xanh khác nhau, từ trái phiếu xanh đến cổ phiếu của các công ty trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, công nghệ xanh và phát triển bền vững.
Theo Samir Sen, một nhà giao dịch chuyên nghiệp với 20 năm kinh nghiệm: "Cổ phiếu xanh là cho tương lai. Không tốt cho đầu tư ngắn hạn và hiện tại. Nhưng nó sẽ phát triển"[16].
Srinivas Chava, một kỹ sư đã tích cực giao dịch từ năm 2008, cũng nhận xét: "Thế hệ bùng nổ tiếp theo là ở cổ phiếu xanh. Trong 5-10 năm, nó sẽ hữu ích hơn. Để có được lợi nhuận tốt, chúng ta cần mua chúng cho thời gian rất dài từ 10-15 năm"[17].
Triển vọng
Thị trường xanh đang trên đà phát triển mạnh mẽ dù đối mặt với nhiều thách thức. Theo dự báo mới nhất, thị trường công nghệ xanh và phát triển bền vững toàn cầu sẽ tăng từ 31.5 tỷ USD năm 2024 lên 137.4 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm ấn tượng là 27.9%[18]. Thị trường trái phiếu xanh, xã hội và bền vững (GSS+) dự kiến sẽ vượt mốc 1 ngàn tỷ USD trong năm 2025, được hỗ trợ bởi môi trường lãi suất thuận lợi hơn và nhu cầu đầu tư bền vững ngày càng tăng[19].
Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng cho các quy định ESG toàn cầu. Tại châu Âu, Chỉ thị Báo cáo Bền vững Doanh nghiệp (CSRD) sẽ bắt đầu có hiệu lực, yêu cầu các công ty niêm yết lớn phải nộp báo cáo đầu tiên vào tháng 1/2025, bao gồm dữ liệu năm tài chính 2024[20]. Đồng thời, thị trường trái phiếu xanh EU sẽ ra mắt với tiêu chuẩn mới tự nguyện nhằm tăng cường niềm tin của nhà đầu tư. Các trái phiếu phát hành theo tiêu chuẩn EU GBS sẽ phải phân bổ ít nhất 85% số tiền thu được cho các hoạt động bền vững phù hợp với Phân loại EU[21].
Đối với các nhà đầu tư, việc đánh giá kỹ lưỡng các cơ hội đầu tư xanh trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Thay vì chỉ tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn, nhà đầu tư cần xem xét chiến lược phát triển bền vững dài hạn của doanh nghiệp, đánh giá khả năng thích ứng với các quy định mới, khả năng đổi mới công nghệ. Trong bối cảnh ngày càng nhiều công ty tự định vị là "xanh", việc phân biệt giữa cam kết thực sự và chiến lược "greenwashing" đòi hỏi sự thẩm định kỹ càng về các báo cáo ESG, chứng nhận bên thứ ba, kết quả thực tế của các sáng kiến bền vững.
Sự phát triển của thị trường carbon, đầu tư tác động cũng mở ra cơ hội đa dạng hóa danh mục đầu tư. Các nền tảng như Climate Impact X đang tạo điều kiện cho việc giao dịch tín chỉ carbon minh bạch, thúc đẩy tiến trình hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0[22]. Quỹ đầu tư tác động đang thu hút ngày càng nhiều nguồn lực từ các quỹ hưu trí, nhà đầu tư tổ chức, tạo ra tác động xã hội tích cực song song với lợi nhuận tài chính. Nhà đầu tư nên cẩn trọng khi đầu tư vào cổ phiếu hoặc trái phiếu xanh. Hãy phân tích kỹ báo cáo ESG, theo dõi chính sách hỗ trợ của Chính phủ, không nên chạy theo xu hướng khi giá trị tài sản bị đẩy lên quá cao.
[1] https://www.climatebonds.net/resources/press-releases/2025/01/climate-bonds-publishes-provisional-2024-numbers-and-key-factors
[2] https://www.climatebonds.net/resources/press-releases/2025/01/climate-bonds-publishes-provisional-2024-numbers-and-key-factors
[3] https://www.globenewswire.com/news-release/2025/02/05/3021396/28124/en/2025-Research-Report-Global-Green-Bond-Market-Projected-to-Surpass-USD-1-Trillion-by-2030-Driven-by-Sustainability-and-Climate-Change-Initiatives.html
[4] https://www.actuaries.digital/2024/02/05/is-climate-transition-creating-a-social-or-minsky-green-bubble/
[5] https://www.actuaries.digital/2024/02/05/is-climate-transition-creating-a-social-or-minsky-green-bubble/
[6] https://www.bis.org/speeches/sp220607.pdf
[7] https://www.ngfs.net/sites/default/files/medias/documents/conceptual-note-on-short-term-climate-scenarios.pdf
[8] https://www.abnamro.com/research/en/our-research/sustainaweekly-the-green-bubble-and-other-scenarios
[9] https://www.abnamro.com/research/en/our-research/sustainaweekly-the-green-bubble-and-other-scenarios
[10] https://www.actuaries.digital/2024/02/05/is-climate-transition-creating-a-social-or-minsky-green-bubble/
[11] https://carboncopy.info/green-energy-boom-or-bubble-navigating-the-risks-and-rewards-in-indias-market/
[12] https://www.bis.org/speeches/sp220607.pdf
[13] https://carboncopy.info/green-energy-boom-or-bubble-navigating-the-risks-and-rewards-in-indias-market/
[14] https://thesustainableagency.com/blog/greenwashing-examples/
[15] https://thesustainableagency.com/blog/greenwashing-examples/
[16] https://carboncopy.info/green-energy-boom-or-bubble-navigating-the-risks-and-rewards-in-indias-market/
[17] https://carboncopy.info/green-energy-boom-or-bubble-navigating-the-risks-and-rewards-in-indias-market/
[18] https://www.globenewswire.com/news-release/2025/02/25/3032127/0/en/Green-Technology-Sustainability-Strategic-Business-Report-2025-with-ABB-AMCS-Group-BT-Cority-CropX-EcoCart-ENGIE-Impact-GE-Vernova-Huawei-Technologies-more.html
[19] https://www.morningstar.co.uk/uk/news/258651/6-sustainable-investing-trends-to-watch-in-2025.aspx
[20] https://www.tunley-environmental.com/en/insights/updates-on-csrd-in-2025
[21] https://www.equities.com/impact-investing/sustainable-investing-in-2025-the-7-top-trends-the-experts-say-to-watch-in-the-coming-year/
[22] https://sustainabilitymag.com/top10/top-10-trends-in-sustainable-finance-for-2025
- 09:00 22/03/2025
