Vì sao giá điện tại châu Âu lại tăng vọt?
Vì sao giá điện tại châu Âu lại tăng vọt?
Tình trạng thiếu hụt khí thiên nhiên và thiếu nguồn điện gió được cho là nguyên nhân chính châm ngòi cho đà tăng vọt của giá điện tại châu Âu.
Tại châu Âu, giá điện đã trên đà tăng chậm rãi từ nhiều tháng trước khi các nền kinh tế tái mở cửa trở lại và rồi đột nhiên bật tăng mạnh trong vài tuần qua. Kể từ đầu tháng 9/2021, giá điện bán buôn ở Đức và Pháp tăng tương ứng 36% và 48%. Giá điện tại 2 nước này đang dao động quanh mức kỷ lục 189 USD/megawhatt giờ (MWh).
Trong khi đó, ở Anh, giá điện tăng lên 385 Bảng Anh (532 USD), tăng hơn 160% so với mức 147 Bảng Anh cách đây vài tuần. Vậy tại sao giá điện tại châu Âu lại tăng mạnh đến thế?
Theo Economist, lý do chính là thiếu hụt khí thiên nhiên – vốn là nhiên liệu dùng để tạo 20% lượng điện năng tại châu Âu. Tình trạng thiếu hụt này đã đẩy giá khí thiên nhiên tăng mạnh và kéo theo đà tăng của giá điện. Khoảng 1/3 nguồn cung khí thiên nhiên của châu Âu đến từ Nga và khoảng 1/5 đến từ Na Uy.
Cả hai quốc gia này đều đang đối mặt với nhiều yếu tố gây gián đoạn sản xuất, như vụ cháy ở nhà máy tại Siberia, qua đó làm giảm nguồn cung ứng. Những người mua khí thiên nhiên tại châu Âu – như các công ty khí quốc gia – chuyển sang dùng khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) để bù đắp cho sự thiếu hụt. Tuy nhiên, họ phải cạnh tranh với những người mua từ Trung Quốc và Nhật Bản, nơi nhu cầu về LNG đều đang tăng mạnh.
Graham Freedman, Chuyên viên phân tích tại Wood Mackenzie, cho biết trong 7 tháng đầu năm 2021, nhập khẩu LNG vào châu Âu đã giảm 15% so với cùng kỳ. Hơn nữa, nhu cầu điện và LNG còn tăng mạnh khi châu Âu đang phải trải qua mùa đông giá rét kéo dài.
Thông thường, các công ty sản xuất điện châu Âu đối phó với giá khí gas cao bằng cách chuyển sang dùng than đá nhiều hơn. Tuy nhiên, hiện giá than đá cũng ở mức kỷ lục vì nhu cầu điện cao ở Trung Quốc và tắc nghẽn sản xuất. Chi phí mua giấy phép phát thải carbon (carbon permits) tại châu Âu cũng đang ở mức cao. Vì việc đốt than tạo ra khí thải nhiều hơn so với đốt khí thiên nhiên, chi phí mua giấy phép phát thải cũng cao hơn và khiến giá điện tăng mạnh.
Một lý do khác là thiếu năng lượng gió. Khoảng 1/10 nguồn điện năng tại châu Âu là điện gió. Ở một số quốc gia, như Đức và Anh, tỷ trọng điện gió chiếm 20%. Tuy nhiên, gần đây, sức gió bỗng yếu đi nhiều. Ở Đức, trong 2 tuần đầu tháng 9/2021, công suất tạo điện gió thấp hơn 50% so với mức trung bình 5 năm, theo lời chuyên gia Roy Manuell tại công ty nghiên cứu ICIS.
So với các nước châu Âu, giá điện tại Anh tăng mạnh hơn nhiều. Điều này là do nước Anh phụ thuộc vào nguồn điện từ đốt khí gas và điện gió. Hai nguồn điện này chiếm khoảng 60% điện năng tại Anh, gần gấp đôi so với mức trung bình tại châu Âu. Một yếu tố khác là so với các nước láng giềng, mức độ gắn kết với mạng lưới điện châu Âu của Anh đang khá thấp. Việc gắn kết với mạng lưới điện của châu Âu giúp cân bằng cung cầu và giúp giá điện ít biến động hơn.
Các chuyên viên phân tích dự báo giá điện vẫn sẽ ở mức cao cho tới hết mùa đông, khi nhu cầu sưởi ấm và nhu cầu điện ở mức cao. Đây là thông tin tiêu cực cho người tiêu dùng châu Âu vì họ là bên phải gánh phần lớn đà tăng của giá điện. Môt số quốc gia đã ra sức bảo vệ người tiêu dùng. Ở Tây Ban Nha, Nội các đã thông qua các biện pháp khẩn cấp để áp mức giới hạn với giá khí gas và lợi nhuận của các công ty tiện ích. Chính phủ Italy đang xem xét lại cách tính hóa đơn tiền điện.
Tuy vậy, các nhà hoạch định chính sách không thể bảo vệ người tiêu dùng khỏi tác động từ tình trạng thiếu hụt khí thiên nhiên. Một số chuyên viên phân tích cho rằng mùa đông lạnh lẻo có thể dẫn tới tình trạng thiếu điện.
